Bouwstenen uit de recente geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling

De naoorlogse stedelijke ontwikkeling heeft al een lange geschiedenis achter de rug. Van de wederopbouw met grote stadsuitbreidingen, via de stadsvernieuwing in de jaren zeventig, het verval in de stedelijke uitleggebieden in de jaren tachtig, de groei van de Vinex-wijken in de periode 1995-2005, tot en met het heden waarin de aandacht uitgaat naar wijken met hardnekkige achterstanden en de eigen kracht van bewoners uitkomst moet bieden. In het Schetsboek ‘Bouwstenen uit de recente geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling’ bundelt Ton van der Pennen (TU Delft) een reeks essays, opstellen en foto’s waarmee hij een mooie inkijk geeft in de naoorlogse geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling.

De publicatie is grofweg opgedeeld in vier episoden ‘Economische groei en stadsuitbreiding (1945-1974)’, ‘Democratische planning: de stadsvernieuwing (1974-1985)’, ‘Stedelijke vernieuwing (1985-2005)’ en ‘Met nieuw elan (2005–nu)’. Alhoewel de titel ‘schetsboek’ doet vermoeden dat de auteurs met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis lopen, is de invulling van de publicatie gedetailleerd. In ruim 300 pagina’s geven een groot aantal auteurs van naam – onder wie Hugo Priemus, Paul Schnabel en Godfried Engbersen – inzicht in de sociale en fysieke opbouw en herbouw van de Nederlandse steden. Voorbeelden als Hoogvliet, de Bijlmermeer, de Kop van Zuid en Vinex-wijk Leidsche Rijn illustreren dit. Subthema’s zoals het ‘Bouwen met actieve bewoners’ – van de kraakbeweging, via de woongemeenschappen, de zelfbouw kavels en klushuizen – geven een mooie dwarsdoorsnede van het wonen in de stad.

Zoals iedere geschiedschrijving een periode lijkt af te willen sluiten, geeft deze publicatie juist inspiratie aan bewoners en professionals om met de inzichten van toen richting te geven aan de stad van morgen. Gerard van Bortel (TU Delft) gaf hiervoor onlangs een voorzet in zijn proefschrift om woningcorporaties hierin een stabiliserende en verbindende rol te geven. En Frank Wassenberg (Platform31) deed recentelijk in de blog Zijn de problemen de probleemwijk uit? een oproep om met een visie voor de aandachtswijken te komen. Deze publicatie kan hiervoor een startpunt zijn. En om te voorkomen dat de stad een ‘exclusief feestje voor kansrijke stedelingen’ gaat worden, zoals Lotte Vermeij en Jeanet Kullberg (SCP) in het laatste essay van deze bundel schrijven.