De gemeenteraad en de Omgevingswet

Door Daphne Bouman

Het laatste jaar voor de implementatie van de Omgevingswet is van start gegaan. De Omgevingswet vraagt om een andere manier van werken van de overheden, zo ook van de leden van de gemeenteraad. Integrale samenwerking van overheden, marktpartijen en de maatschappij staat centraal. Wat dat betekent voor raadsleden, zetten Trees van der Schoot en Dick Spel uiteen in ‘De gemeenteraad en de Omgevingswet’. Van thema’s als duurzaamheid, tot aan burgerparticipatie en overgangsregelingen, dit boek geeft een holistisch beeld van hoe de komst van de Omgevingswet het werk voor raadsleden verandert.

Het boek begint met het opfrissen van de uitgangspunten en verbeterdoelen van de Omgevingswet. Nadat een aantal trends (duurzaamheid, gezondheid, de mondige burger, enzovoort), de tijdgeest en ontwikkelingen worden benoemd, gaat het boek in op de verantwoordelijkheden van de gemeenteraad. De auteurs geven een compleet overzicht van de veranderingen die de Omgevingswet met zich mee brengt voor de gemeenteraad en de daar bijkomstige afwegingen die gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld bij regionale afstemming. Ze bieden geen kant-en-klare oplossingen, maar handvatten en informatie waarover moet zijn nagedacht. Met behulp van wetteksten, procedures en tips bereiden ze raadsleden voor op de Omgevingswet.

Naast inhoudelijke uitdagingen zoals ‘wat is onze visie op duurzaamheid’ en ‘hoe zorgen wij voor een gezonde samenleving’, krijgt de gemeenteraad te maken met veranderingen van een nieuw systeem: een integrale benadering, veranderingen in de regionale samenwerking, herijking van het dualisme en burgerparticipatie. De wisselwerking tussen de raadsleden, college van BenW, griffiers, juristen, burgers en specialisten wordt uitgebreid beschreven.

De rollen van de gemeenteraad zullen (deels) veranderen onder de Omgevingswet. Van der Schoot en Spel stellen dat de huidige praktijk een zorgelijk beeld afgeeft voor zowel de kaderstellende als de controlerende rol van de gemeenteraad. De kaderstellende rol van de raad vraagt daarom om deskundige en specialistische ondersteuning. Zo zal er meer verantwoordelijkheid komen voor de griffie.

De gemeenteraad stelt de omgevingsvisie op, dit is het sturende instrument in de beleidscyclus. Vanwege de controlerende rol van de raad, moeten de doelen helder worden omschreven. Ook bij het opstellen van het omgevingsplan is het belangrijk dat raadsleden tijdig worden betrokken. Tegelijkertijd, staat de Omgevingswet voor het ruimte geven aan initiatieven uit de samenleving. De auteurs brengen duidelijk de tegenstrijdige opgave in beeld tussen het vasthouden van de controlerende rol tegenover flexibiliteit voor maatschappelijke initiatieven.

Participatie en communicatie spelen hierin een belangrijke rol. De gemeenteraad moet zich bewust zijn van de huidige cultuur en de beoogde cultuur binnen het gemeentelijk apparaat. Dit verschilt per gemeente, vandaar dat maatwerk nodig is. Met behulp van analyses door het college kan de raad een vinger aan de pols houden of de gemeente klaar is voor de komst van de Omgevingswet.

‘De gemeenteraad en de Omgevingswet’ geeft een helder overzicht van de veranderingen die gemeenteraden staan te wachten. Het focust voornamelijk op de cultuuromslag in het werk van de gemeenteraad. Behalve anders werken, zal de komst van het DSO ook veranderingen met zich mee brengen. Dit wordt enkel bondig besproken in het boek. Een belangrijke (controlerende) taak voor raadsleden is dat het Omgevingsplan in het DSO altijd up-to-date moet zijn, waarbij zij alleen nog advies kunnen uitbrengen aan het college van B&W. En zo staan er voor de raadsleden meer veranderingen te wachten. Het boek bereidt de raadsleden voor op de Omgevingswet, maar stelt ook dat er nog een hoop werk aan de winkel is. Door tijdig te verdiepen in de wijzigingen met behulp van ‘De gemeenteraad en de Omgevingswet’ kunnen ook raadsleden goed voorbereid de transitieperiode ingaan vanaf 01-01-2021.