De haven van Rotterdam

De haven van Rotterdam is een monumentale publicatie over één van de twee mainports die ons land rijk is. Monumentaal door de ruime plaats die de fotografie van het havenlandschap heeft gekregen. De gerenommeerde fotografen Jannes Linders en Siebe Swart laten ons de uiteenlopende sferen van het moderne havenbedrijf zien in al zijn pracht van kleuren en lijnen. Marinke Steenhuis schetst de geschiedenis van de havenontwikkeling in twee delen: tot 1940 en van de wederopbouw tot heden. De aanleg van de Nieuwe Waterweg en de Akte van Mannheim (vrij verkeer van goederen langs de Rijn) waren rond 1870 twee belangrijke markeerpunten die de groei van de haven mogelijk maakte. Tot aan de Tweede Wereldoorlog was de haven nog een met de stad. Sjorders, roeiers, sjouwers en kraandrijvers waren de beroepen die het havenbedrijf zo herkenbaar maakten. De havenbaronnen stuurden mede de ruimtelijke ontwikkeling van de stad.

Groei

Na de oorlog groeiden haven en stad uiteen door de opkomst van de petrochemische industrie en de verdere uitleg van de havens (Europoort, de Maasvlakte) die vanaf de jaren zestig de snel groeiende overslag van containers mogelijk maakten. De haven is nu een 40 kilometer lange ‘wereld tussen stad en zee’. De groei ging vaak ten koste van boerenland en natuur. Een uitgebreid netwerk van pijpleidingen bepaalde ook de strategisch sterke positie van de haven in West-Europa. In 1973 was de oliecrisis een duidelijke keerpunt in de groei van de haven. Natuur, veiligheid en milieu zijn aspecten die steeds sterker zijn gaan wegen in de besluitvorming. De voltooiing van de Betuwelijn in 2007 en de ingebruikname van de Tweede Maasvlakte in 2013 zijn de laatste grote infrastructurele werken. In de oude havengebieden heeft de ‘nieuwe economie’ inmiddels gestalte gekregen.

Keerpunt

De haven staat opnieuw op een keerpunt, het naderende einde van het fossiele tijdperk vraagt om een nieuwe omslag om aangehaakt te blijven in het wereldwijde economische netwerk. De publicatie markeert dan ook het einde van een tijdperk. Hoe en wanneer de haven de omslag moet gaan maken is nog niet helemaal duidelijk. De auteurs die een ‘rondleiding’ geven door de haven met 36 tussenstops vertellen uiteenlopende wetenswaardigheden. Zij stippen de nieuwe ontwikkelingen aan, zoals bijvoorbeeld de e-nose die de luchtkwaliteit meet, het belang van big-data en open-data en de omslag naar robotisering, een circulaire economie en groene chemie. Dat zijn nogal wat ontwikkelingen die om aandacht vragen. Hoe zorg je bijvoorbeeld dat het onderwijs en de arbeidsmarkt goed op elkaar blijven sluiten? Christiaan Bolck, programma manager biobased materials bij Wageningen UR, zei onlangs in P+ dat als de haven de transitie van een petrochemische industrie naar een biobased chemie niet binnen dertig jaar maakt, “het zeer de vraag is wat er nog over is van de huidige wereldhaven”. Het gevoel voor deze urgente opgaven mis je in deze publicatie. Wil de haven een rol van betekenis blijven spelen dan zal daar een duidelijk perspectief voor ontwikkeld moeten worden. Peter de Langen maakt dat enigszins goed door aan het einde van de publicatie acht wereldhavens te beschrijven en aan te geven wat de inzichten zijn die voor de Rotterdamse haven van belang kunnen zijn.