Jaarboek landschapsarchitectuur en stedenbouw in Nederland 2019

Door Wim Vierling

“Ontwerpend denken biedt creativiteit, verbeelding, het testen van ondenkbare scenario’s, het leggen van onvermoede verbanden”, betoogt rijksbouwmeester Floris Alkemade in het Jaarboek Landschapsarchitectuur en stedenbouw in Nederland. Dat gaat dus verder dan het ontwerpen van een gebouw, plein, park of landschap. Het nieuwe jaarboek deelt dat inzicht en geeft talrijke inspirerende voorbeelden

Ook dit jaar heeft de selectiecommissie van het jaarboek de lat hoog gelegd. Uit 125 inzendingen zijn 21 projecten naar voren gekomen die een goed beeld van de stand van het vakgebied en inspiratie bieden aan opdrachtgevers en vakgenoten. De 21 projecten zijn onderverdeeld in 5 thema’s, waaronder parkontwerpen, het verbouwen van erfgoed, de inbreng van de burger, de zelfbewuste ontwerper en plannen om de toekomst van veengebieden veilig te stellen. Daarnaast is er ook een jaaroverzicht (het jaar in 9 momenten), een kritische analyse van de hedendaagse campus, een interview met rijksbouwmeester Floris Alkemade en een fotoreportage van de verdozing van het landschap.

De ontwerpers laten in het jaarboek zien waar zij toe in staat zijn. Zoals bijvoorbeeld in het ontwerp voor een bomenpark in Milaan waarin de ontwerpers de complexe eisen wisten te vertalen tot een prachtige verblijfsplek. Het plan voor landschapspark Pauwels in Tilburg is een goed voorbeeld hoe je in de loop van de tijd (realisatie loopt tot 2029) de overgang tussen de stad en het buitengebied kan vormgeven en tegelijkertijd verschillende opgaven (klimaatadaptatie, energietransitie, recreatieve verbindingen) kan combineren. In de projecten van het thema erfgoed laten de ontwerpers zien hoe zij in staat zijn om hedendaagse betekenis te geven aan de omgeving van gebouwen met historische waarde. Dat kan bijvoorbeeld door de industriële waarde van een fabriek in Bocholt te behouden en de kwaliteit van de omgeving te versterken met fiets- en wandelroutes. Of door de natuurwaarden in de omgeving van een Antwerpse wijk met jaren zeventig flats te verrijken onder meer door het herstel van een beekloop.

Het thema waarin de inbreng van de burger naar voren komt, laat zien hoe ontwerpers de collectieve wijsheid van de burgers en hun gedeelde zorg voor de omgeving goed wisten te benutten. Bijvoorbeeld in het Right to challenge-project in Rotterdam en de Spoorzone in Tilburg. Bij het thema de zelfbewuste ontwerper komt de creativiteit boven drijven. Zo kwam één van de inzenders van de prijsvraag Who cares met het idee voor een leefabonnement (gefinancierd uit de geldstromen van de zorg). De projectteams van het onderzoek ‘De stad van de toekomst’ hebben de opgaven integraal opgepakt en kwamen met verrassende toekomstbeelden en strategieën. En de deelname van ontwerpers aan de klimaattafels was voor de vakgemeenschap een doorbraak om de ruimtelijke kwaliteit van het landschap onderdeel te laten maken van het klimaat- en energievraagstuk. Tot slot geven verschillende ontwerpers perspectieven voor het gebruik van de (dalende) veengebieden, onder meer door vernatting in combinatie met een rendabele bedrijfsvoering voor de boeren.