Socio-Economic Segregation in European Capital Cities

Segregatie, een woord dat je niet zo snel hoort vallen als het gaat om de leefbaarheid in de Nederlandse steden. Het is iets van over de grens, zoals bijvoorbeeld in Amerika, waar gisteren de burgemeester van Los Angeles de noodtoestand heeft afgekondigd vanwege het grote aantal daklozen. Onlangs nog tekende Robert Putnam de toenemende segregatie haarscherp op in Our Kids – The American dream in crisis. Hij schetst daarin een somber toekomstbeeld van Amerika waar de kloof tussen arm of rijk, kansloos of succesvol, alleenstaand of getrouwd, het land steeds verder zal verscheuren. ‘De ineenstorting van het onderklasse-gezin’, is daar het centrale thema.

Blinde vlek

Hoe is de situatie nu in Nederland en Europa? Moeten we ons zorgen maken? Eerdere rapporten beweren dat het allemaal wel meevalt. Zo schreef de WRR in het rapport Hoe ongelijk is Nederland? dat de inkomensongelijkheid in Nederland in vergelijkend perspectief relatief laag is. Het CPB bracht in het rapport Baanpolarisatie in Nederland in beeld hoe door de opkomst van ICT vanaf de jaren tachtig een toename van loonongelijkheid is ontstaan tussen hoog- en laagopgeleiden. Nieuw is de dalende werkgelegenheid onder middelbaaropgeleiden. Ruimtevolk, constateerde recentelijk een ‘blinde vlek in het debat over ruimtelijke tweedeling’. En dat is onder meer zichtbaar in Amsterdam, waar het Bureau Onderzoek en Statistiek dit jaar signaleerde dat de ongelijkheid in Amsterdam toeneemt.

Probleem van ongelijkheid groeit

De studie Socio-Economic Segregation in European Capital Cities, een vergelijkend onderzoek in dertien Europese steden, laat zien dat er een groeiende kloof ontstaat tussen arm en rijk. Met als gevolg steeds meer ruimtelijke segregatie in Europese steden. Volgens de onderzoekers kan dit “funest zijn voor de sociale stabiliteit en de competitiekracht van steden”. Maarten van Ham, hoogleraar Stedelijke Vernieuwing aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft en een van de aanjagers van het onderzoek: “Recente rellen in Parijs, Londen en Stockholm zijn niet los te zien van concentraties van armoede in deze steden." De studie toont aan dat dit probleem groeit.

Onverwachte uitkomsten

Teams van onderzokers in London, Amsterdam, Riga, Vilnius, Tallinn, Madrid, Milaan, Athene, Boedapest, Oslo, Stockholm, Praag en Wenen hebben voor deze studie vergelijkbare gegevens per stad op een rijtje gezet over onder meer inkomen en banen. Aan de hand van literatuur deden ze voorspellingen over de segregatie in ieder van de dertien steden. Zij toetsen dit aan de praktijk, met een diepgaande analyse per stad en het beleid aldaar. En dat levert soms onverwachte uitkomsten, zoals bijvoorbeeld de stad Stockholm waar de afgelopen tien jaar de sterkste stijging van segregatie tussen arm en rijkis waar te nemen is als gevolg van het liberale beleid. En ook in Wenen ging in tien jaar tijd de sterke menging van rijk en arm verloren. Opvallend is dat Amsterdam de enige stad is waar de sociale menging van bevolkingsgroepen iets is toegenomen. Maar niet te vroeg juichen, dat kan volgens de onderzoekers een (tijdelikj) gevolg zijn van het gering aantal verhuizingen sinds het uitbreken van de crisis.

Blijven investeren

Volgens de onderzoekers is het zaak om extremen te vermijden. Dit kan door te investeren in buurten en wijken. Vooral investeringen in onderwijs en sociale mobiliteit lonen. En dat is volgens de onderzoekers “geen kwestie van kunnen maar van willen. Segregatie is deels een gevolg van politieke keuzes, de politiek kan het proces ook keren.” En dat stemt enigzins hoopgevend.