Spot on

Hoe kan Nederland zijn landschappen beter inzetten voor versterking van het economisch vestigingsklimaat? En hoe staan we ervoor ten opzichte van metropolen in het buitenland? Vereniging Deltametropool startte in 2016 een zoektocht die leidde langs verschillende methodieken en internationale voorbeelden. De eerste fase resulteerde in de agenderende publicatie Blind Spot (2016): met inspirerende keuzes van burgemeesters wereldwijd, een onderbouwing van de relatie landschap en kenniseconomie en een vergelijking van 10 regio’s met 10 miljoen inwoners, die op verschillende manieren het landschap inzetten voor hun ‘knowledge habitat’: Rhein-Ruhr, Londen, Toronto, Rio de Janeiro, San Francisco, Parijs, Johannesburg, Milaan, Taipei en de Deltametropool.

In fase 2 van het project staan de Nederlandse regio’s centraal: 12 pilotprojecten waarbij de landschapsontwikkelingen door de bril van het economisch vestigingsklimaat zijn bekeken en het bedrijfsleven aan de tand is gevoeld. Ook is het beleidslandschap in kaart gebracht dat hierop van invloed zal zijn de komende jaren: van Ruimtelijk-economische Ontwikkelstrategie (REOS) tot Omgevingsvisies. De resultaten zijn in september tijdens de Landschapstriënnale gepresenteerd in het magazine ‘Spot on’. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met Wageningen UR, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Staatsbosbeheer, TU Delft, ministerie van EZ, provincies, metropoolregio’s, gemeenten, ontwerpers en onderzoekers.

Handen en voeten

Hoe geven we het landschap als vestingsvoorwaarde handen en voeten? Deze vraag is opgepakt met twaalf pilotprojecten in vijf provincies. De auteurs concluderen dat het “een internationaal relevant onderwerp is met een groot potentieel”. Het onderwerp staat op de agenda, maar er is nog veel nodig om het economisch belang van het landschap goed te verankeren in de nieuwe omgevingsvisies en (infrastructuur)projecten. De publicatie heeft het karakter van een manifest. Om Rijk, provincies, regio’s, gemeenten en beheerorganisaties in beweging te krijgen is een nationale landschapsagenda voor vestigingsklimaat opgesteld met 10 punten. Uit de werkconferentie (13 april 2017, Amersfoort) zijn 9 conclusies en aanbevelingen voortgekomen over het landschap als vestigingsvoorwaarde. Ten slotte zijn de feiten op een rij gezet om de stelling te onderbouwen dat het landschap in Nederland bijdraagt aan het economisch vestigingsklimaat.

In de publicatie zijn interviews te lezen met Erik Droogh (directeur Leisurelands), Jeanet Van Antwerpen (directeur SADC) en Willem Ferwerda (directeur Commonland). Ook zijn de wensen van de kenniswerker in kaart gebracht. Uiteindelijk moeten Rijk en de provincies richting geven aan de opgave. De eerste tekenen van een omslag in beleid zijn zichtbaar als het gaat om landschap en vestigingsklimaat. Het Rijk heeft het vestigingsklimaat, duurzame concurrerende economie, woningen, leefomgeving en landschap hoog op de agenda staan. De Startnotitie van de Nationale Omgevingsvisie (februari 2017) heeft deze onderwerpen verwerkt in strategische opgaven:

• Naar een duurzame en concurrerende economie; Innovatie, kennis, verhoging productiviteit en verduurzaming zijn steeds belangrijker voor de economische ontwikkeling en de levensstandaard.
• Naar een klimaatbestendige en klimaatneutrale samenleving; Inzet is minder energieverbruik en duurzamere bronnen. Tegelijkertijd bereiden we Nederland voor op de gevolgen van klimaatverandering, zoals hittestress en wateroverlast.
• Naar een toekomstbestendige en bereikbare woon­- en werkomgeving: Hoe houden we ons land bereikbaar en daarmee het vestigingsklimaat aantrekkelijk? Waar bouwen we onze woningen?
• Naar een waardevolle leefomgeving: Hoe gaan we verantwoord om met onze natuurlijke omgeving waaronder de landbouw, natuur en ons landschap?

Het ontbreekt nog aan een duidelijke stellingname dat een waardevolle leefomgeving en het landschap een voorwaarde is voor het functioneren van de economie. Toch is zichtbaar dat de opgaven steeds meer in samenhang worden benaderd met de omgevingskwaliteit als spil, zo concluderen de onderzoekers.

Al met al is ‘Spot on’ een lovenswaardig initiatief dat samenhang en richting geeft aan een onderwerp dat van belang is voor onze economie en leefomgeving en een breed draagvlak verdient.