SuperWest 2000-2021

Door Wim Vierling

In de Westelijke Tuinsteden in Amsterdam is in de periode 2000-2021 een enorme vernieuwingsoperatie uitgevoerd: ruim 25.000 woningen zijn gebouwd, gerenoveerd of getransformeerd. De nieuwe of gerenoveerde scholen (42), broedplaatsen (14), hotels (10), winkels en horeca maakten de tuinsteden tot een completere, gemengde stad. In deze publicatie zijn alle 297 vernieuwingsprojecten gedocumenteerd, waarvan 22 winnaars van extra zijn uitgelicht. In vijf essays reflecteren Maurits de Hoog, Ivo Nio, Anouk de Wit, Hein Coumou en Flora Nycolaas op het resultaat: wat was er gepland en is er gebouwd, hoe beleven de bewoners de veranderingen, wat is de betekenis van het behouden naoorlogse erfgoed, wat zijn de voornaamste typologische vernieuwingen (collectieve ruimten op blokniveau) en wat is de relatie van de tuinsteden met de Omgevingsvisie Amsterdam 2050?

Het resultaat is prachtig, mede dankzij de fraaie foto’s van Luuk Kramer en de strakke vormgeving van Haico Beukers en Marga Scholma kan je vanuit je stoel ronddwalen in de tuinsteden en inspiratie opdoen hoe deze deze enorme verdichtingsoperatie (gemiddeld een intensivering van 36 procent) is verlopen en zorgde voor een breder aanbod van voorzieningen. Het belangrijkste doel van het oorspronkelijke plan uit 2001 was een sterkere menging van bevolkingsgroepen tot stand te brengen, naar inkomen, etnische achtergrond en opleiding. Dat beleid, dat zorgde voor een superdiverse bevolking, was succesvol. Ook de leefbaarheid nam toe, alhoewel de problemen achter de voordeur in sommige buurten nog steeds groot zijn. De corporaties stuurden met succes op doorstroming in de eigen buurt, waardoor starters en doorstromers uit Nieuw-West sociaal op de ladder konden stijgen en de sociale netwerken behouden bleven.

De harde scheiding tussen binnen en buiten de ringweg A10 verdween en maakte plaats voor een prettiger overgangsgebied tussen de vooroorlogse stad en de tuinsteden. Ook nieuwe stedelingen vanuit binnen de ring vonden een plek in Nieuw-West met als belangrijkste kwaliteit, een combinatie van rustig wonen in de nabijheid van groen èn stedelijkheid. Zowel kopers als huurders waarderen de sociale mix in buurten, alhoewel het echte samenleven alleen nabij op het niveau van een woonblok plaatsvind. ‘Gemengd wonen leidt niet tot gemengd leven’, zo is de conclusie. De werkelijke behoefte van de inwoners van Nieuw-West ligt bij lichtere vormen van samenleven en thuisvoelen. Een goed ingerichte en beheerde openbare ruimte en ontmoetingsplekken (horeca) dragen daar aan bij.

Het (behouden) erfgoed van de wederopbouw, waar aanvankelijk weinig belangstelling voor bestond bij bestuurders en corporaties, heeft zijn stempel gedrukt op Nieuw-West. Door toedoen van bewoners en belangenorganisaties is een groeiend besef ontstaan dat ‘erfgoed de basis is van de dynamische stad’. De vastgoedcrisis van 2008 heeft daarbij een handje geholpen, waardoor niet 13.000 maar slechts 5139 woningen zijn gesloopt en vijftig gemeentelijke monumenten, twee rijksmonumenten en twee beschermde stadsgezichten zijn toegewezen. Is dan werkelijk alles geslaagd aan deze stadsvernieuwingsoperatie? De verdichting leidde soms tot mindere groene leefkwaliteit en zorgde voor een sterk toegenomen parkeerdruk. Uiteindelijk is het stadsdeel erin geslaagd om zowel ‘meer park als meer stad te worden’. En het belang van groen in de stad blijft alleen maar toenemen gezien de grote opgaven die er liggen voor klimaatadaptatie, hittestress en biodiversiteit. Ook het behouden en uitbouwen van betaalbare plekken voor succesvolle ondernemers en voorzieningen in broedplaatsen vraagt om aandacht, juist nu de huurcontracten de komende jaren aflopen.