The Future of Cities

Door Wim Vierling

Het Joint Research Centre (JRC), het onderzoeksbureau van de Europese Commissie, heeft een rapport opgesteld waaarin de verschillende toekomstige trends en uitdagingen voor lokale overheden zijn beschreven. Daarmee wil het JRC een bijdrage leveren aan de discussie over de toekomst van steden in Europa.

Hoewel de verwachting is dat de bevolking van stedelijke gebieden in de EU in 2050 met 6,8 procent zal groeien, zal meer dan de helft van de Europese steden krimpen en vergrijzen. Twaalf procent van de steden zal zelfs met meer dan een kwart krimpen tussen 2015 en 2050.
Steden hebben een belangrijke rol om in te spelen veranderingen. Die invalshoek is niet nieuw. Zo is het belang van steden om opgaven op te pakken eerder herkent in de Urban Agenda van de Europese Unie en wereldwijd de New Urban Agenda. Centraal staat de proactieve rol die steden kunnen spelen om sociale en ecologische problemen aan te pakken en zo een bijdrage te leveren aan hun duurzame ontwikkeling. Het Planbureau voor de leefomgeving signaleerde eerder (2017) dat de financiële, juridische en organisatorische slagkracht van steden wel veel meer aandacht moet krijgen. De kracht van het toegankelijk geschreven rapport zit in het formuleren van open vragen die in hun samenhang richting geven aan daadkrachtige en veerkrachtige toekomst voor steden.

Uitdagingen en perspectieven

Het JRC beschrijft acht uitdagingen en zes perspectieven voor stedelijk beleid. Zo staan de steden voor uitdagingen op het gebied van:

• Vergrijzing: in 2070 stijgt de levensverwachting naar 88.2 jaar (80.9 jaar in 2017). De kosten voor gezondheidszorg, pensioenen en sociale zekerheid zullen daardoor stijgen. Steden zullen hun dienstverlening op het gebied van zorg en mobiliteit verder moeten intensiveren, als ook in de openbare ruimte, huisvesting en sociaal beleid.
• Betaalbaar wonen: de meest gewilde steden in Europa laten de afgelopen jaren een sterk toename zien van huizenprijzen. Dat heeft gevolgen voor de beschikbaarheid van voldoende en betaalbare woningen. De groei van (buitenlandse) beleggingen in de lokale huizenmarkt heeft de eigendomsverhoudingen veranderd. Ook de huurplatformen veroorzaken een prijsopdrijvend effect en hebben een negatief op de lokale leefbaarheid.
• Klimaat: steden nemen een groot deel (70 procent) van de uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening en zijn tegelijkertijd erg vatbaar voor de negatieve effecten daarvan. Hoewel steden over de laatste twee decennia steeds meer ambitie tonen om aan klimaatdoelstellingen te werken, hebben zij hierbij wel de steun nodig van hogere overheden, bedrijven, de wetenschap en het maatschappelijk middenveld. Kansen liggen in het investeren in duurzame energie en de promotie van het lokaal opwekken ervan.

Verder zijn er uitdagingen beschreven op het gebied van mobiliteit, dienstverlening, gezondheid, segregatie en de ecologische voetafdruk.

Vervolgens schetst het JRC een zestal perspectieven voor:

• Groene openbare ruimten: verbeteren van de luchtkwaliteit, beheersen van het microklimaat, bevorderen van veiligheid, sociale integratie en gezondheid.
• Technologie: inzetten om publieke dienstverlening te vergroten, de productiviteit te vergroten, uitdagingen voor duurzaamheid en leefomgeving te adresseren en zaken op te pakken rond privacy- en eigendom van data, het delen van data (standaarden) en cybersecurity
• Innovatie hubs: steden spelen een centrale rol in de dynamiek van creativiteit en innovatie
• Stad van de burgers: burgers spelen een cruciale rol in het aanpakken van stedelijke uitdagingen
• Stedelijke governance: evolutie van stedelijk governance naar meer horizontale coöperatie en kennisuitwisseling
• De veerkrachtige stad: voorbereid zijn op de (on)verwachte risico’s zoals ongecontroleerde verstedelijking, klimaatverandering en politieke instabiliteit.

Tot slot formuleert het JRC acht aandachtspunten voor toekomstig onderzoek en beleid: