Werken met de omgevingsvisie. Visievorming onder de Omgevingswet

Door Maarten Hoorn, Platform31

De omgevingsvisie is een instrument om nu al te kunnen oefenen met werken onder de Omgevingswet. In de nieuwe Omgevingswet staat niet heel veel over de manier waarop een omgevingsvisie moet worden opgesteld, anders dan bij bijvoorbeeld een omgevingsplan. Het is daarom een goede timing dat voor de zomer dit uitgebreide boek is uitgekomen. Voor velen lijkt een omgevingsvisie een structuurvisie die iets integraler is. Het boek Werken met de omgevingsvisie heeft meteen een goede binnenkomer: de omgevingsvisie vervangt op gemeentelijk niveau ook het milieubeleidsplan, het waterplan, het verkeer- en vervoersplan en de ruimtelijke aspecten van de natuurvisie uit de Wet natuurbescherming. Dat betekent dus dat een omgevingsvisie echt integraal moet zijn. Het boek zelf lijkt echter wel te zijn geschreven vanuit de gedachte dat een omgevingsvisie een integralere structuurvisie is. Je kunt je afvragen of dat terecht is: moet je met de integratie van de genoemde plannen niet van een heel ander instrument uitgaan?

Integraal werken

Maar ondanks dat, biedt het boek een uitgebreid palet aan mooie aanknopingspunten voor integraal werken door onder andere voorbeelden van integrale afwegingskaders te geven. Ook is het Oog voor de omgeving sterk. Hierin wordt stilgestaan bij verschillende thema’s die aan bod kunnen komen in een omgevingsvisie. Tevens geeft het een aantal goede handvatten hoe bijvoorbeeld het sociaal domein aan het fysieke domein wordt gekoppeld en zorgt een omschrijving van visievorming in het verleden voor een juiste positionering waarom we nu aan integrale visievorming zouden moeten doen. De opgaven waarvoor we in deze huidige tijd staan, illustreren mooi dat een omgevingsvisie meer is dan een document waarin je aangeeft waar de nieuwe bouwlocaties zijn en welke ruimtelijke waarden je wilt behouden.

Inspiratieboek

Een duidelijke volgorde van de hoofdstukken met een uitgebreide inhoudsopgave, zorgt ervoor dat het, ondanks zijn omvang, als een goed naslagwerk en inspiratieboek kan worden gebruikt. De schrijver Gerwin Gabry geeft aan hoe je een visie op kunt zetten, binnen welk proces. Tevens besteedt hij aandacht aan de MER en digitalisering. Dat voor een goede omgevingsvisie geen blauwdruk bestaat, blijkt al snel. Bij het lezen van het boek, vraag je je wel af of het mogelijk is een beknopte visie op te stellen. Wellicht moet je dat ook niet willen: daarvoor is de maatschappij tegenwoordig ook te complex.

Levend document

Het boek lijkt wel te zijn geschreven vanuit het perspectief van een geheel nieuwe omgevingsvisie. Veel overheden hebben echter al visies. Ook zullen omgevingsvisie een levend document moeten zijn, zoals dit boek ook aangeeft. De wereld verandert immers continu en daardoor een visie ook. De manier waarop je hiermee slim kunt omgaan, is onderbelicht in het boek. Ook kan de manier van integraal werken en bestuurlijke afwegingsruimte sterker aan bod komen. Deels was dat nog onmogelijk om vorm te geven, omdat de AMvB’s nog niet beschikbaar zijn. Maar een methode hoe je als overheid verschillen tussen gebieden kunt maken, komt niet echt uit de verf. Dit is ook iets dat in de komende omgevingsvisies uitgetest kan worden. Over een aantal jaar zal er ongetwijfeld een herziene versie van dit boek beschikbaar komen. Maar voor die tijd is het een absolute must have voor iedereen die met visievorming onder de omgevingswet aan de slag gaat.