Oorzaken van sociale spanningen in de wijk

Definitie van collectieve emotie

Een collectieve emotie is een emotionele reactie die door een (groot) deel van de maatschappij gelijk wordt ervaren. Deze emoties en reacties overstijgen het individuele en groepsniveau. Niet alle incidenten waarbij één of meerdere personen betrokken zijn, leiden tot collectieve emoties. Bij het ene incident ontstaat wel een collectieve emotionele reactie in een gemeenschap, terwijl bij andere incidenten deze reactie geheel achterwege blijft.

Redenen voor collectieve emotie en reactie

De collectieve reactie van burgers op veiligheidsrisico’s hangt samen met de mate waarin zij het risico accepteren. Het verband tussen perceptie (inschatting van de grootte van het risico) en acceptatie van een risico is complex. Een hogere perceptie van een risico kan leiden tot minder acceptatie ervan. Dit effect kan weer teniet worden gedaan als het nemen van het risico bijvoorbeeld als (maatschappelijk) noodzakelijk wordt gezien.

Bijvoorbeeld: bij verkeersongelukken is de perceptie van het risico groot, maar is het risico voor veel mensen tegelijkertijd acceptabel (vanwege het vrijwillig aangaan van het risico en het gepercipieerde nut van verkeersdeelname). Onder normale omstandigheden ontstaat er dus geen collectieve emotie rondom verkeersongelukken. Hoe lager de acceptatie van het risico, des te meer collectieve emotie en reactie er waarschijnlijk ontstaan in de samenleving. Hoewel daar geen onderzoek naar is gedaan, lijkt het bijvoorbeeld waarschijnlijker dat de risico’s van een vluchtelingenopvang in de perceptie van inwoners veel kleiner zijn, dan die in het verkeer. Dat maakt de acceptatie van een opvanglocatie voor inwoners in sommige gevallen laag.

Factoren die de perceptie van risico’s beïnvloeden

Volgens de klassieke wetenschappelijke literatuur beïnvloeden verschillende factoren de mate waarin burgers risico’s percipiëren:

• Vrijwillig/opgedrongen: burgers die risico’s vrijwillig aangaan, schatten de kans op en de gevolgen van een risico kleiner in dan bij risico’s die hen worden opgedrongen.
• Controle/gebrek aan controle: burgers die het gevoel hebben dat ze het risico zelf kunnen beheersen, schatten die kleiner in dan wanneer ze dat gevoel niet hebben.
• Eerlijk/oneerlijk: burgers schatten de kans op en gevolgen van een risico kleiner in dan wanneer de voordelen en gevaren van risico’s gelijkmatig over de bevolking verdeeld zijn.
• Gewoon/uitzonderlijk: burgers schatten de kans op en gevolgen van een risico kleiner in als ze het beschouwen als een vanzelfsprekend risico dat hoort bij het leven.
• Gruwelijk/niet gruwelijk: de kans op en gevolgen van een risico worden kleiner als burgers de gevolgen niet als gruwelijk ervaren.
• Natuurlijk/kunstmatig: de kans op en gevolgen van een risico worden als kleiner als ze een natuurlijke bron als basis hebben dan wanneer ze een kunstmatige bron als basis hebben.
• Bekend/onbekend: de kans op en gevolgen van een risico worden als kleiner als het risico een bekende oorsprong heeft.
• Kinderen/volwassenen: de kans op en gevolgen van een risico worden als groter als het gevaar oplevert voor kinderen.
• Hoge persoonlijke kans/lage persoonlijke kans: de kans op en gevolgen van een risico worden kleiner wanneer iemand de inschatting maakt dat de kans relatief klein is erdoor getroffen te worden.