Actief op je handen zitten

28 augustus 2015

Jeroen Fleer, projectadviseur gemeente Zwolle

De Zwolse binnenstad is volop in ontwikkeling. Pleinen worden opnieuw ingericht en vormgegeven, op een aantal locaties vindt nieuwbouw plaats en leegstaande panden krijgen andere functies. Opvallend is dat de rol van de gemeente verandert: van leidend naar participerend. Eigenaren en gebruikers krijgen een steeds grotere rol als het gaat om visie en ontwerp van de binnenstad. Voor zowel de gemeente als ‘de rest’ is dat wennen. Een sprekend voorbeeld waarbij gemeente, ondernemers, vastgoedeigenaren en bewoners gezamenlijk optrekken is de gebiedsontwikkeling in het Broerenkwartier.

Faciliterende gemeente

Door andere behoeften van consumenten zijn binnensteden onderhevig aan verandering. De combinatie van toenemende e-commerce (voor doelgericht aankopen) en het zoeken naar ontmoeting en beleving zorgt dat winkelgebieden die niet interessant genoeg zijn, te maken krijgen met afnemende bezoekersaantallen. Het realiseren van die beleving is geen taak van de overheid. Het past dan ook bij de nieuwe rol van de overheid om vooral te faciliteren en de ondernemers, vastgoedeigenaren en culturele instellingen meer ‘in the lead’ te laten zijn wanneer het aankomt op de openbare ruimte.

Makkelijker gezegd dan gedaan. Er wordt nog vaak te gemakkelijk naar de overheid gewezen als de partij die met oplossingen moet komen, terwijl andere partijen hun eigen verantwoordelijkheid onvoldoende weten te pakken. De participatiesamenleving betekent dat de overheid één van de participerende partijen is; actief gericht op samenwerking. Stakeholders die ‘de lead pakken’ en de gemeente die faciliteert. Zowel de gemeente als partners moeten in een veranderende tijd opnieuw hun rol definiëren. Dat is wat er in het Broerenkwartier gebeurt.

Het Broerenkwartier

Het Broerenkwartier – een secundair winkelgebied – is een gebied met de eerder genoemde problematiek. Er is leegstand, weinig samenwerking tussen ondernemers en het gebied heeft geen eigen identiteit. De gemeente heeft samen met alle betrokken stakeholders (ondernemers, vastgoedeigenaren, cultuur- en onderwijsinstellingen en bewoners) een plan van aanpak opgesteld. Om het Broerenkwartier op korte termijn van een impuls te voorzien is besloten om een ‘inspirator’ aan te stellen. Een groep van 11 stakeholders heeft gezamenlijk een profielschets opgesteld voor de functie, zoals kennis, ervaring, een Zwols netwerk en te behalen resultaten. Vervolgens heeft de werkgroep zelf de sollicitatieprocedure gedaan, waarna de inspirator is aangesteld.

De gemeente heeft in het gehele traject een faciliterende rol gehad, tot tevredenheid van alle partijen. Faciliteren betekende in dit geval procesbegeleiding en het beschikbaar stellen van financiële middelen. De inspirator draagt verantwoording af aan de belanghebbenden in het gebied, niet aan de gemeente.

Inspirator

De inspirator heeft van de stakeholders 3 taken meegekregen die gerealiseerd moeten worden. Ten eerste moet in het Broerenkwartier een vereniging van stakeholders worden opgezet. Er is te weinig samenwerking tussen bewoners, ondernemers en eigenaren. Om in de toekomst een stem te willen hebben in de ontwikkeling van het gebied willen de stakeholders een belangenorganisatie opzetten.

Ten tweede willen de stakeholders het gebied een eigen ‘smoel’ geven. Er wordt gewerkt aan een eigen logo, website, social-mediastrategie en marketing. Zonder stem word je immers niet gehoord, en zonder gezicht word je niet gezien.

Ten derde zal de inspirator energie steken in het realiseren van een aantal quick wins. Dit kan van alles zijn, als het de levendigheid in het gebied maar ten goede komt. Daarvoor is door de gemeente een budget beschikbaar gesteld, op voorwaarde van cofinanciering.

Zelf verantwoordelijkheid pakken

De insteek is dat stakeholders in het Broerenkwartier zelf verantwoordelijkheid pakken. De gemeente Zwolle wil laten zien dat stakeholders – met name ondernemers en vastgoedeigenaren – zelf een grote invloed kunnen uitoefenen op hun gebied. Eigen initiatief wordt gewaardeerd en ondersteund. Dat betekent dat de gemeente moet openstaan voor ideeën.

Wat een extra impuls kan geven is deelname aan de pilot Verlichte Regels Winkelgebieden waarbij ondernemers worden gestimuleerd om (innovatief) te ondernemen. Belemmerende regelgeving kan daarmee buiten werking worden gezet. Ook hierbij is de vereniging van stakeholders van belang, want voor het buiten werking stellen van bepaalde regels dient draagvlak te zijn.

Inspirator als verbinder

De inspirator fungeert als verbinder tussen de stakeholders onderling en tussen hen en de gemeente. Initiatieven uit het gebied komen bij de inspirator binnen. Vervolgens worden die – wanneer er voor de uitwerking iets van de gemeente nodig is – doorgezet naar de gemeentelijke organisatie. Wanneer het gebied het zelf kan, wil de gemeente ze daarvoor de ruimte bieden.

Actief op de handen zitten

Gezien de urgentie van het probleem en de tijdelijkheid van de pilot is er een intern projectteam opgericht. Het kan niet zo zijn dat initiatieven binnenkomen en vervolgens niet integraal worden opgepakt. Zo hebben we van alle betrokken afdelingen binnen de organisatie één of meerdere werknemers aangehaakt: vergunningen, handhaving, juridische zaken, juridische planologie, monumentenzorg, de wijkmanager en projectmanager Ruimte en Economie.

Aan alle randvoorwaarden is voldaan. Nu kunnen ondernemers met initiatieven komen. Als gemeente houden we voorlopig een afwachtende rol, omdat we initiatieven vanuit het gebied willen laten komen. Actief op de handen zitten noemen we dat. Mocht blijken dat die benadering weinig oplevert, dan kan later alsnog een actievere rol aangenomen worden.

Nieuwe Visie Binnenstad

Uit andere projecten in de stad blijkt dat die faciliterende rol uiteindelijk veel oplevert. Ondernemers van de Oude Vismarkt hebben gezamenlijk de vernieuwing van hun straat vormgegeven. Dit resulteerde niet alleen in een gedragen plan, maar ook in een sociale en economische impuls voor het gebied. Soms moet je als gemeente op je handen durven zitten.

De gezamenlijke aanpak wil de gemeente Zwolle nog veel verder gaan doorvoeren. De nieuwe Visie Binnenstad wordt met eenzelfde benadering opgepakt. Niet de gemeente stelt de visie op, maar de stad zelf. De gemeente is dus niet de leidende partij, maar ‘slechts’ één van de partijen. Daarmee werkt de visie hopelijk als uitnodiging voor de gemeente én stad om mee te werken aan alle toekomstige ontwikkelingen die nodig zijn om te komen waar we in 2030 willen staan. Een breed gedragen visie verbindt iedereen.