Effectieve bewonersbijeenkomsten

Fysieke de-escalerende maatregelen

In een situatie van sociale spanningen in de samenleving kan de overheid actief een gesprek aangaan met burgers, bijvoorbeeld met het organiseren van een bijeenkomst. De opstelling kan al de-escalerend werken, bijvoorbeeld door de stoelen niet tegenover de spreker te zetten maar de inwoners aan ronde tafels te laten plaatsnemen. Een burgemeester of wethouder die alle aanwezigen bij binnenkomst persoonlijk welkom heet en een hand geeft, heeft ook een de-escalerend effect. De symboliek van het openbaar bestuur dat menselijk aanwezig is bij de bijeenkomst helpt mee bij het voorkomen van een wij-zij effect.

Aanwezigheid van beveiliging of politie heeft juist een escalerend effect, doordat zichtbare beveiliging weerstand en spanningen oproept. Dit is bijvoorbeeld te zien bij voetbalwedstrijden. De aanwezigheid van politie heeft daar geen de-escalerend effect en leidt eerder tot een negatieve of agressieve reactie van de supporters. Soms helpt het om partijen te betrekken die specifieke informatie kunnen geven over de reden van de sociale spanningen. Zoals het uitnodigen van de GGD bij een bijeenkomst voor bewoners van asbesthoudende woningen. De GGD als inhoudelijke autoriteit kan meer informatie geven over de effecten van asbest op de gezondheid.

Inhoud van de bijeenkomst

De eerste stap tijdens de bijeenkomst was bedoeld om sociale spanningen te dempen en te luisteren naar inwoners. Voor hen is het namelijk belangrijk om hun verhaal kwijt te kunnen en serieus genomen te worden. Oprechte belangstelling voor de meningen van inwoners helpt hierbij. Het voorbijgaan aan emoties heeft juist een averechts effect. Let op: de meningen van inwoners zijn niet gelijk aan de meningen die geuit worden in de media of op sociale media.

Daarnaast is open communicatie nodig over de zekerheden en onzekerheden vanuit de gemeente. Wat bij de-escalatie helpt, is eerlijk en realistisch zijn over de situatie en de kennis die de overheid beschikbaar heeft. Mensen krijgen dan niet het gevoel dat er bewust dingen achtergehouden worden. De manier waarop feiten gepresenteerd worden is bepalend voor de mate waarin ze de-escalerend werken. Feiten zijn immers nooit neutraal.

Voorkom in elk geval dat aanwezigen in de zaal zich als een groep ‘consumenten’ gaan gedragen. Consumenten denken namelijk niet vanuit het algemeen belang, maar vanuit hun eigen belang. De houding van een consument maakt een open gesprek gericht op het algemeen belang daardoor lastig. De manier waarop inwoners aangesproken worden, bepaalt in grote mate welke houding zij aannemen. Wanneer inwoners als consument worden aangesproken (bijvoorbeeld door vragen als ‘wat willen jullie?’), zullen zij logischerwijs als consument reageren. Vraag inwoners liever om te denken vanuit het algemeen belang (bijvoorbeeld met vragen als ‘hoe zouden jullie dit probleem oplossen?’).

Informatiebijeenkomst

Als er geen invloed op de besluitvorming mogelijk is, dan is een informatiebijeenkomst voor inwoners een manier om de situatie en besluiten persoonlijk toe te lichten en vragen te beantwoorden. Er is dan geen ruimte voor onderhandeling of meebeslissen. Door dit vooraf ook als zodanig te communiceren, sluit de verwachting van inwoners hier beter op aan.

Inspraakavond

Soms is het aan te bevelen om een inspraakavond te organiseren, waarbij tenminste elementen van meebeslissen onderdeel zijn van de bijeenkomst. Wees duidelijk over de onderwerpen waarop inspraak mogelijk is. Bijvoorbeeld: er is al besloten dat er een AZC komt, maar bewoners mogen tijdens een bijeenkomst meebeslissen over maatregelen die nog genomen moeten worden. Bij een inspraakavond is het van belang om vooraf goed na te denken over onderhandelingsruimte. Wat kan de gemeente mogelijk ter compensatie aanbieden? Spontane beloftes doen tijdens het gesprek met inwoners is niet handig. Het niet nakomen van de belofte roept meer weerstand op bij inwoners.

Nazorg

Na afloop van de bijeenkomst kan de mogelijkheid om individuele gesprekken te voeren met inwoners de-escalerend werken. Dit geeft blijk van een open houding en bereidwilligheid om te luisteren naar de emoties van inwoners. Op die manier ontstaat er een verbinding op menselijk niveau. En kunnen zo hardnekkige individuele zorgen (voor zover mogelijk) worden weggenomen. Een herkenbaar contactpersoon vergroot de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de gemeente. Tijdens en zeker ook na afloop van de bijeenkomst kan een goede bereikbaarheid van de gemeente een de-escalerende werking hebben.