- kennisvanstadenregio
- Kennisdossiers
- Kennisdossier Interbestuurlijke samenwerking
- Grote opgaven vragen een structurele aanpak
Grote opgaven vragen een structurele aanpak
Voor een integrale, structurele aanpak moeten overheden hun uitvoeringskracht bundelen en samenwerken op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Door de verschillende rollen en verantwoordelijkheden van overheidslagen is het belangrijk dat ze investeren in de onderlinge relaties, door zich te verdiepen in elkaars rollen en agenda’s. Goed partnerschap ligt ten grondslag aan goed en gelijkwaardig samenspel.
Daarbij hoort ook een bredere definitie van opgaven, passend bij de uitgangspunten van brede welvaart. Brede welvaart beschouwen we als een concept dat de kwaliteit van leven omvat – zowel in het heden als voor toekomstige generaties – en de impact op mensen elders in de wereld. Het streven naar brede welvaart betekent continu zoeken naar wegen om de economische, sociale en ecologische dimensies te integreren en in balans te brengen. De urgente maatschappelijke uitdagingen vragen een integrale en langjarige aanpak in beleid en financiering, met betrokkenheid van meerdere disciplines en partijen.
Publicaties
Op zoek naar verbinding: relatietherapie voor het Openbaar Bestuur
ROB, 5 november 2024
Prof. dr. Martijn Groenleer belicht in deze lezing het belang van verbinding en samenwerking binnen het Openbaar Bestuur. Hij bespreekt de essentiële vaardigheden die ambtenaren helpen om effectieve en empathische relaties op te bouwen en te onderhouden.
Elke regio telt. Een nieuwe aanpak van verschillen tussen regio’s
Rli, maart 2023
Het advies ‘Elke Regio Telt!’ benadrukt dat de rijksoverheid onvoldoende langdurige investeringen doet, waardoor regio’s geen langjarige zekerheid hebben. Competitieve programma’s vergroten de afstand tussen Rijk en regio’s. Het Rijk moet financiële ruimte bieden voor regionale brede welvaart en een vitale relatie met regio’s opbouwen, met inspanningen van beide partijen.
Gezag herwinnen. Over de gezagswaardigheid van het openbaar bestuur
ROB, november 2022
Het gezag van de overheid is noodzakelijk voor de aanpak van urgente vraagstukken en langlopende beleidsopgaven. Dit gezag staat echter onder druk. In het signalement Gezag herwinnen adviseert de Raad voor het Openbaar Bestuur daarom te investeren in de bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid van de overheid, en presenteert een agenda voor het herwinnen van gezag.
Eb en vloed: Langdurige interbestuurlijke samenwerking
Overheid van Nu, november 2021
Dit artikel bespreekt Geert Teisman hoe lopende initiatieven van interbestuurlijke samenwerking duurzaam kunnen worden gemaakt. Het biedt inzichten en strategieën om langdurige samenwerking te bevorderen.
Adviesrapport Droomland of niemandsland? Uitgangspunten voor het besturen van regio’s
ROB, juni 2021
Regio’s moeten ruimte krijgen om zelf te bepalen wie welke taak of maatschappelijke opgave uitvoert, zo adviseert de Raad voor het Openbaar Bestuur de minister van BZK. Die ruimte is niet onbegrensd: er moet een kader komen met uitgangspunten voor het besturen van regio’s. En de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) moet regio’s helpen door verantwoordelijkheid te nemen voor interbestuurlijke samenwerking.
Elke regio telt. Een nieuwe aanpak van verschillen tussen regio’s
Rli, maart 2023
Het advies ‘Elke Regio Telt!’ benadrukt dat de rijksoverheid onvoldoende langdurige investeringen doet, waardoor regio’s geen langjarige zekerheid hebben. Competitieve programma’s vergroten de afstand tussen Rijk en regio’s. Het Rijk moet financiële ruimte bieden voor regionale brede welvaart en een vitale relatie met regio’s opbouwen, met inspanningen van beide partijen.
Rol nemen, ruimte geven. De rol van het Rijk bij interbestuurlijke samenwerking.
ROB, mei 2021
De Raad voor het Openbaar Bestuur concludeert dat het Rijk niet effectief samenwerkt met lagere overheden vanwege onduidelijke verwachtingen en interne barrières. Het adviseert één minister verantwoordelijk te maken voor grote regionale opgaven en introduceert een model voor gelijkwaardig partnerschap om samenwerking te verbeteren.
Brede welvaart in Nederlandse gemeenten. Het belang van regionale samenhang
PBL, februari 2021
Regionale samenhang en interbestuurlijke samenwerking zijn cruciaal voor brede welvaart. Dit vereist maatwerk en afstemming op regionale behoeften. Het PBL pleit voor strategische samenwerking tussen gemeenten en regio’s om werkgelegenheid, recreatie en cultuur te verbeteren. De Rijksoverheid en provincies moeten coördineren om regionale samenhang en brede welvaart te versterken, met een voorkeur voor structurele financiering.
Als één overheid: slagvaardig de toekomst tegemoet! Studiegroep interbestuurlijke en financiële verhoudingen
Overheid van Nu, september 2020
De studiegroep IBFV benadrukt de noodzaak van een integrale en langjarige aanpak met structurele middelen voor effectieve samenwerking aan maatschappelijke opgaven. Huidige incidentele middelen, zoals SPUK, leiden tot concurrentie en inefficiëntie. Structurele financiering en aanpassing van verantwoordingssystemen zijn nodig, met integratie van regelingen zoals GALA en IZA, en flexibel inzetbare financieringsvormen.
Inventarisatie regionale samenwerkingsverbanden decentrale overheden 2020
Ministerie van BZK, mei 2020
Grote maatschappelijke opgaven, die veelal op regionaal niveau in een multilevel setting moeten worden aangegaan, vergen bestuurlijke samenwerking. Actuele kennis, data en informatie over de verschillende manieren waarop overheden samenwerken, is noodzakelijk om maatwerk te kunnen leveren en afspraken zo goed mogelijk in samenhang en effectief te kunnen uitvoeren. In opdracht van het Ministerie van Binnenlandse zaken inventariseerden PROOF Adviseurs en KWINK groep voor de tweede maal regionale samenwerkingsverbanden van decentrale overheden en vergeleken de uitkomsten met de stand van zaken in 2017.
Lopende projecten
De volgende projecten en programma’s zijn gericht op het versterken van de samenwerking tussen verschillende overheidslagen en het realiseren van langjarige en integrale oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen:
Kennisnetwerk Regionale Economie
Kennisnetwerk Regionale Economie is een online omgeving ter ondersteuning en bevordering van ondernemerschap in stad en regio. Platform31 en Stichting CLOK namen het initiatief voor dit netwerk. Doel is het uitwisselen van kennis en leren van elkaar, het verbinden van EZ-professionals van verschillende organisaties en het samen in co-creatie ontwikkelen van nieuw beleid en innovatieve aanpakken om ondernemers beter te ondersteunen bij de transitie naar een digitale, circulaire en inclusieve economie. Medewerkers van bij CLOK aangesloten gemeenten kunnen zich aanmelden.
Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS)
Dit programma programma bevordert verantwoord datagebruik voor maatschappelijke opgaven door samenwerking tussen verschillende overheidslagen. Het programma omvat langjarige projecten zoals de Adviesfunctie verantwoord datagebruik en de Datadialogen, die concrete praktijkvoorbeelden gebruiken om systemische veranderingen te realiseren. Het IBDS streeft naar het benutten van data voor beleid, uitvoering en toezicht, en draagt bij aan de doelen van het programma Werk aan Uitvoering (WaU) en de werkagenda Waardengedreven Digitaliseren.
Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën (RES)
Dit programma ondersteunt 30 regio’s in Nederland bij het ontwikkelen en uitvoeren van energiestrategieën. Het programma bevordert samenwerking tussen overheden, bedrijven, netbeheerders, energiecollectieven en maatschappelijke organisaties. Door gezamenlijke inspanningen worden duurzame energieoplossingen zoals wind- en zonne-energie gerealiseerd. Het RES-programma helpt regio’s bij het vinden van geschikte locaties voor energieopwekking, het benutten van warmtebronnen en het waarborgen van draagvlak en financiële haalbaarheid.
Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid
Het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) verbetert de leefbaarheid en veiligheid in twintig kwetsbare gebieden door samenwerking tussen 6 ministeries, 19 gemeenten en lokale partners. Het programma richt zich op langjarige, integrale oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in deze gebieden. Door publiek-private allianties en onder leiding van burgemeesters, worden problemen in samenhang aangepakt. Het NPLV laat zien hoe verschillende overheidslagen effectief kunnen samenwerken om duurzame verbeteringen te realiseren.
Praktijkvoorbeelden
Hieronder zijn enkele praktijkvoorbeelden te vinden van regio’s, provincies en gemeenten die samenwerken met maatschappelijke partners aan integrale en langjarige oplossingen voor brede welvaart:
Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart
Dit netwerk brengt beleidsmakers, bestuurders, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties samen om brede welvaart te bevorderen. Dit netwerk richt zich op het verbeteren van de sociale, ecologische en economische gezondheid van steden en regio’s door middel van samenwerking en kennisdeling. Een belangrijk initiatief binnen dit netwerk is het Kennis- en Leerprogramma ‘Brede welvaart in Beleid’, dat bestuurders en beleidsmakers helpt bij het ontwikkelen van kennis over en toepasbaarheid van brede welvaart in de beleidspraktijk.
Een praktijkvoorbeeld is het project Blik op Eindhoven. Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart. In dit project werden inwoners van Eindhoven actief betrokken bij het opstellen van een brede welvaartsagenda voor de stad. Door middel van interactieve bijeenkomsten en speeddates tussen burgers en andere partijen, konden inwoners hun visie op brede welvaart delen en prioriteiten aangeven. Dit resulteerde in concrete plannen om de kwaliteit van leven in Eindhoven te verbeteren.
Het netwerk faciliteert ook Communities of Practice (CoPs), waarin onderzoekers en beleidsmakers samenwerken aan casussen rondom brede welvaart. Deze CoPs zorgen voor praktische handvatten en tools die openbaar worden gedeeld via webinars, open bijeenkomsten en een handboek. Zo draagt het Nationaal Netwerk Brede Welvaart bij aan een integrale aanpak van maatschappelijke uitdagingen.
Naar website van Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart
Regio Deals
Regio Deals zijn samenwerkingsverbanden tussen het Rijk en regio’s om regionale opgaven aan te pakken en brede welvaart te bevorderen. Deze deals richten zich op langjarige investeringen en integrale aanpakken die de kwaliteit van leven, wonen en werken verbeteren. Elke regio komt met eigen plannen en ideeën die meerdere beleidsterreinen bestrijken, zoals werkgelegenheid, leefbaarheid, veiligheid en duurzaamheid.
Een voorbeeld is de Regio Deal in Rotterdam-Zuid, die zich richt op het inlopen van sociale achterstanden, met name op het gebied van onderwijs en de arbeidsmarkt. In de Waddeneilanden ligt de nadruk op verduurzaming van vervoer en maatschappelijke voorzieningen. De Regio Zwolle investeert in toekomstbepalende bedrijven, vitale kernen en een gezonde, klimaatbestendige leefomgeving.
Het Rijk stelt aanzienlijke financiële middelen beschikbaar, waarbij regio’s co-financieren naar draagkracht. Dit partnerschap zorgt voor een experimenteer-, leer- en innoveeromgeving, waarin regio’s en het Rijk samen werken aan duurzame oplossingen. Door deze integrale aanpak worden regionale uitdagingen effectief aangepakt, wat bijdraagt aan een veerkrachtige samenleving waar iedereen gelijke kansen heeft.
Meer informatie over Regio Deals
Programma Aardgasvrije Wijken (PAW)
Dit programma ondersteunt gemeenten bij de transitie naar aardgasvrije wijken. Het programma bevordert samenwerking tussen verschillende bestuurslagen en maatschappelijke partners om duurzame energieoplossingen te realiseren. Sinds de start in 2018 zijn
64 proeftuinen geselecteerd, waar gemeenten experimenteren met het loskoppelen van woningen van het aardgasnet en het toepassen van alternatieve warmtetechnieken zoals warmtepompen, warmtenetten en waterstof.
Het Rijk stelt tot 2028 435 miljoen euro beschikbaar voor deze proeftuinen, waarbij gemeenten en lokale partners co-financieren. De opgedane kennis en ervaringen worden gedeeld om andere gemeenten te ondersteunen bij hun transitie. Het programma richt zich op langjarige, integrale oplossingen die bijdragen aan de doelen van het Klimaatakkoord, zoals het verminderen van CO₂-uitstoot en het bevorderen van duurzame energiebronnen.
Een voorbeeld van een succesvolle proeftuin is de wijk Overvecht in Utrecht, waar bewoners actief betrokken zijn bij de plannen en de implementatie van duurzame oplossingen. Dit zorgt voor draagvlak en een betere afstemming op de lokale behoeften. 10 Het PAW biedt zo een praktijkvoorbeeld van hoe interbestuurlijke samenwerking en langjarige programma’s kunnen bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke uitdagingen.
Meer informatie: website NPLW
