Ruimte voor trekkersrol in de regio

In de positionpaper over interbestuurlijke samenwerking stellen de G40 dat het gebrek aan taakdifferentiatie tussen gemeenten ertoe leidt dat centrumgemeenten veel verantwoordelijkheden en taken op zich (willen) nemen zonder daadwerkelijk de ruimte te hebben daarop door te pakken. Hierdoor verlopen processen traag en komen de gemeentelijke organisaties onder te grote druk te staan. Dat is jammer, want juist gemeenten hebben de ambtelijke en bestuurlijke slagkracht voor het oppakken van domeinoverstijgende opgaven, en met name Centrumgemeenten zijn cruciaal als trekkers van de regionale samenwerking en voor het bijeenbrengen van stedelijke en plattelandsbelangen binnen de eigen regio’s. Centrumgemeenten moeten zelf coalities smeden, wat veel inzet vraagt en voor een te zware belasting zorgt. Veel bestuurlijke en ambtelijke drukte ontstaat rond regionale tafels.

De indeling van de regio’s vraagt volgens de G40 daarom een helderder en explicieter afwegingskader. Het Rijk moet hierin haar rol steviger pakken. Niet door één regio-indeling op te leggen als ‘one size fits all’. Wel door meer sturing te geven aan de indeling van regio’s, op een manier die aansluit bij de daily urban systems (en daarmee bij de leefwereld van inwoners), bij bestaande samenwerkingsverbanden in de regio, en bij de aard en omvang van de opgave.

De regionale trekkersrol van G40 steden hangt af van:

  • Kenmerken van de gemeenten: economische functie, voorzieningenniveau, ambtelijke en bestuurlijke slagkracht om voorzitter te leveren van regionale samenwerkingsverbanden, hoofdkantoor vestigen of belangen vertolken richting Rijk en provincie, en de ondersteuningsrol voor buurgemeenten in leveren van expertise en uitvoeringskracht.
  • Regionale context: valt de regio samen met provinciegrenzen en is dus de provincie logische trekker.
  • Dossiers waarin is vastgelegd welke rol de gemeenten heeft in samenwerkingsverbanden.

In het rapport Besturen in regionale ecosystemen worden drie succesfactoren benoemd:

  • Een eigen regionaal verhaal
  • Langdurig investeren in dragende relaties in de regio;
  • Een regionale trekker die aandacht, capaciteit en middelen kan organiseren

Publicaties

Evaluatie Regio Deal Parkstad Limburg

Parkstad Limburg, januari 2025

Miljoenen Regio Deals meestal goed besteed maar Parkstad heeft structureel geld nodig. Dat is een van de conclusies uit de evaluatie van Birch Consultants van de Regio Deal Parkstad Limburg. “Door de effectiviteit van de netwerkorganisatie Parkstad hebben de partners in de regio hun uitvoeringskracht maximaal in kunnen zetten." Het onderzoek is belangrijk omdat hieruit geleerd kan worden over de effectiviteit van de gekozen aanpak, besluitvormingsprocessen en uitvoering ervan. Met de rijksbijdrage van 40 miljoen euro uit de nu geëvalueerde Regio Deal Parkstad 2019-2022 zijn, in onderlinge samenhang en vaak via een gebiedsgerichte en integrale aanpak, 63 projecten in gang gezet die samen een investering van 610 miljoen euro in de brede welvaart in de regio opleveren. Uit de interviews blijkt dat de Regio Deal een positieve bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de regio, maar dat desondanks de regio op meerdere indicatoren van Brede Welvaart nog achterloopt op de rest van Limburg. Actie blijft dus meer dan nodig. De focus op woningbouw heeft geleid tot minder aandacht voor andere thema’s. De conclusie is dat de bestuurlijke samenwerking in de regio is versterkt over de afgelopen vier jaar.

Lees de evaluatie

Zie ook: Zuid-Limburg krijgt 25 miljoen euro van Rijk voor ontwikkeling regio (3 februari 2025)

Samenwerking G40 en Rijk: Slimme duurzame verstedelijking

G40, maart 2021

De G40 benadrukken in dit rapport dat gemeenten een leidende rol moeten spelen in regionale samenwerking vanwege hun lokale betrokkenheid en kennis. De G40 pleiten voor meer autonomie voor gemeenten om initiatieven te nemen en samenwerkingsverbanden te vormen die passen bij hun regio’s. Dit omvat het integreren van stedelijke en plattelandsbelangen voor een evenwichtige ontwikkeling. De G40 wijzen op inefficiënties door de huidige versnipperde aanpak en pleiten voor een sterkere regisseursrol voor gemeenten. Het rapport bevat een oproep aan het Rijk om ondersteunend te zijn met duidelijke kaders, zonder een rigide aanpak, en de regio-indeling beter af te stemmen op stedelijke systemen en samenwerkingsverbanden.

Lees verder

Regionaal organiseren. Uitvoering geven aan een nieuwe werkelijkheid

Platform31, januari 2015

Deze publicatie beschrijft de maatschappelijke ontwikkelingen die noodzaken tot een nieuwe werkwijze. Daarbij geeft deze publicatie concrete aanknopingspunten voor bestuurders, raadsleden en professionals om hun rol te kunnen pakken. Tot slot worden de voor- en nadelen van verschillende organisatievormen voor regionale netwerken beschreven.

Lees verder

Lopende projecten

De volgende projecten richten zich op het versterken van de verticale en horizontale samenwerking tussen overheden:

Regionale samenwerking of pooling van expertise: krachten bundelen in de energietransitie is voor veel gemeenten waarschijnlijk een slimme oplossing om met personeelstekort om te gaan. Er is gebrek aan mensen op alle niveaus, van installateurs tot strategen. Het Rijk ondersteunt in het investeren in regionale samenwerking: per 1 juli is hier een Speciale Uitkering (SpUk) voor beschikbaar die per regio aangevraagd kan worden. Platform31 onderzoekt hoe deze SpUk-regeling het best gebruikt kan worden, in samenspraak met het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW).

In het project Vitale wijken in middelgrote gemeenten verkent Platform31 hoe middelgrote gemeenten werken aan vitale wijken. Naast de focusgebieden uit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid zijn er nog vele andere plekken waar wordt gewerkt aan de brede wijkaanpak. In dit project bieden we een podium aan succesvolle wijkaanpakken in verschillende middelgrote gemeenten. Ook delen we geleerde lessen en handvatten die bruikbaar zijn voor zowel middelgrote gemeenten als de rest van Nederland.

In het Kennisnetwerk Regionale Economie werken gemeenten, provincies en andere intermediaire organisaties samen aan de ontwikkeling en versterking van hun eigen (regionale) aanpak voor het brede mkb. Vanuit het kennisnetwerk worden partijen die actief zijn op de ondersteuning en vernieuwing van het brede mkb daarbij gefaciliteerd. Denk aan EZ-medewerkers, partijen die werken aan de uitvoering van MKB-Deals en accountmanagers en bedrijfscontactfunctionarissen. De lessen en voorbeelden uit dit netwerk kunnen relevant zijn voor binnenstadsprofessionals. In de online leeromgeving van het netwerk is de vitale binnenstad één van de deelthema’s.

Praktijkvoorbeelden

In de volgende praktijkvoorbeelden vervullen gemeenten een trekkersrol in regionale samenwerking met betrokkenheid van provincies en de landelijke overheid. Deze voorbeelden laten zien hoe gemeenten, in samenwerking met provincies en de landelijke overheid, regionale uitdagingen aanpakken en bijdragen aan duurzame ontwikkeling.

Regio Deal Zuid-Holland

In deze samenwerking werken gemeenten, de provincie Zuid-Holland en het Rijk samen aan economische versterking, innovatie en duurzaamheid. De gemeente Rotterdam speelt een leidende rol in het coördineren van projecten die de regio als geheel ten goede komen.

Brainport Eindhoven

Dit is een samenwerkingsverband tussen gemeenten in de regio Eindhoven, de provincie Noord-Brabant en de landelijke overheid. Het richt zich op het versterken van de hightech industrie en het bevorderen van innovatie. De gemeente Eindhoven fungeert als trekker en coördinator van deze samenwerking. Zie ook dit artikel waarin te lezen is dat de Brainportregio veel nadrukkelijker samenwerking gaat zoeken met naburige gemeenten in Brabant, Limburg en Vlaanderen. “We kunnen het niet alleen en dat moeten we ook niet willen”, aldus burgemeester Jeroen Dijsselbloem.

Regio Twente

Hier werken veertien Twentse gemeenten samen met de provincie Overijssel en het Rijk aan regionale opgaven zoals mobiliteit, duurzaamheid en economische ontwikkeling. De gemeente Enschede neemt vaak het voortouw in deze samenwerkingsverbanden.

Regio Groningen-Assen

Dit samenwerkingsverband tussen gemeenten in de provincies Groningen en Drenthe, de provincies zelf en het Rijk richt zich op ruimtelijke ontwikkeling, mobiliteit en economische groei. De gemeente Groningen speelt een centrale rol in de coördinatie van deze projecten.

interbestuurlijke-samenwerking-pexels-ivo-nederhof