Contact
Jan Kastje
Open overheid
Een open overheid – een overheid die heel kort gezegd transparant, toegankelijk en informatief is – maakt informatie toegankelijk voor iedereen. Het gaat bijvoorbeeld om open data, transparantie over besluitvorming en toegankelijke digitale loketten. Het gaat bijvoorbeeld om open data, transparantie over besluitvorming en toegankelijke digitale loketten. Door actief informatie te delen kan de overheid beter aansluiten op de behoeften, wensen en initiatieven van de samenleving: problemen worden sneller gesignaleerd en aangepakt, doordat geïnformeerde burgers de mogelijkheid hebben om feedback te geven.
Een open overheid maakt het niet alleen mogelijk dat burgers en initiatieven inzage krijgen in beleid en uitvoering, maar ook dat zij data kunnen gebruiken om hun eigen initiatieven te onderbouwen of te versterken. Voor een gelijkwaardige relatie en zelforganisatie van burgers en sociaal ondernemers is dit van groot belang.
Door transparantie en verantwoording zijn burgers beter geïnformeerd over het handelen van de overheid. Zij krijgen daarmee beter inzicht in de besluitvormingsprocessen en de redenen achter beleidskeuzes. Dit draagt bij aan het opbouwen van vertrouwen tussen burgers en de overheid en daarmee tot een betere samenwerking.
en tot meer betrokkenheid en participatie van burgers, wat de kwaliteit van beleidsbeslissingen verbetert. Bovendien zorgt een open overheid ervoor dat problemen sneller worden gesignaleerd en aangepakt, doordat burgers de mogelijkheid hebben om feedback te geven en misstanden aan te kaarten. Een open overheid is dus van groot belang voor een betrokken overheid vanwege de mogelijkheid voor burgers om feedback te geven en doordat de onderlinge samenwerking wordt versterkt.
Lees verder over het huidige beleid in het Actieplan open overheid.
Publicaties
Onderzoek informatiebehoeften
Instituut Maatschappelijke Innovatie, februari 2025
Uit dit onderzoek naar de behoeften van burgers en journalisten aan overheidsinformatie blijkt dat er een grote behoefte is aan zowel persoonlijke als maatschappelijke informatie. Persoonlijke informatiebehoeften richten zich op dienstverlening die direct van belang is voor de verzoeker, zoals belastingen en toeslagen. Maatschappelijke informatiebehoeften betreffen grote thema’s zoals stikstof, veiligheid en klimaat, en worden vaak geuit via Woo-verzoeken van journalisten en maatschappelijke organisaties. Deze verzoeken helpen bij het reconstrueren van besluitvorming en het verkrijgen van achterliggende data. Journalisten waarderen vooral de ontsluiting van informatie via tijdslijnen en snelle beschikbaarheid van gegevens. Het rapport benadrukt het belang van afspraken tussen informatieverzoekers en de overheid om de toegankelijkheid en efficiëntie van informatievoorziening te verbeteren.
Meerjarenplan Openbaarheid en Informatiehuishouding Rijksoverheid 2024-2025
Ministerie van BZK, december 2023
Dit plan beschrijft hoe bestuursorganen bij de Rijksoverheid invulling geven aan de ambitie voor een open en responsieve overheid. Het richt zich op het verbeteren van de informatiehuishouding en het vergroten van de toegankelijkheid van overheidsinformatie. Dit kan onder meer door actieve openbaarmaking: overheidsorganisaties worden aangemoedigd om proactief informatie openbaar te maken, zodat burgers inzicht krijgen in hoe beslissingen worden genomen. Ook is de afhandelingstermijn voor informatieverzoeken verkort, wat zorgt voor snellere toegang tot informatie.
Projecten en overheidsprogramma’s
Open voor iedereen – Actieplan Open Overheid 2023-2027
Ministerie van BZK, augustus 2023
Dit actieplan van het bouwt voort op eerdere inspanningen en omvat 17 actiepunten binnen 7 thema’s, zoals het verbeteren van de toegankelijkheid van informatie, burgerbetrokkenheid bij besluitvorming en het bevorderen van een cultuur van openheid binnen overheidsorganisaties. Het plan bevat zowel bestaande als nieuwe initiatieven en streeft ernaar dat iedereen, ongeacht achtergrond of vaardigheden, toegang heeft tot de mogelijkheden van een open overheid. Het actieplan verschilt van het Meerjarenplan Openbaarheid en Informatiehuishouding, dat zich richt op duurzame toegankelijkheid van informatie onder de Wet open overheid (Woo). Het plan is ontwikkeld in samenwerking met de overheid, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen.
Nederlandse Digitaliseringsstrategie
Digitale overheid, z.d.
De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) richt zich op het verbeteren van de digitale dienstverlening van de overheid, met nadruk op begrijpelijke en toegankelijke diensten voor burgers en ondernemers. Het omvat initiatieven zoals online loketten, digitale identificatie en e-participatie.
Overheidsinformatie duurzaam toegankelijk maken
Digitale overheid, z.d.
De website van Digitale Overheid biedt modules van het DUTO-raamwerk voor duurzame toegankelijkheid van overheidsinformatie. Dit raamwerk helpt informatieprofessionals om overheidsinformatie duurzaam toegankelijk te maken.
Praktijkvoorbeeld
Actief openbaar maken
Website Actief Openbaarmaken, z.d.
Het stappenplan uit de handreiking ‘Actief openbaar maken doe je zo!’ biedt richtlijnen voor het actief openbaar maken van overheidsinformatie, zoals beslisnota’s en onderzoeksrapporten.