Bestuur en organisatie

Publicaties

Scenario’s voor visievorming in het omgevingsbeleid

PBL, januari 2025

Het Planbureau voor de Leefomgeving biedt in dit rapport beleidsmakers concrete handvatten voor het ontwikkelen van integrale ruimtelijke visies. Door middel van vier toekomstscenario’s helpt het rapport om thema’s als verstedelijking, circulaire economie, klimaatadaptatie en het landelijk gebied met elkaar te verbinden. De studie stimuleert systeemdenken en benadrukt het belang van samenwerking tussen overheden en maatschappelijke partijen. Via presentaties, tentoonstellingen, workshops en praktijkgemeenschappen kunnen beleidsmakers oefenen met het toepassen van de scenario’s. Deze aanpak maakt het mogelijk om bestuurlijke keuzes te verkennen en te onderbouwen. De handreiking biedt daarnaast praktische formats en materialen om het gebruik van de scenario’s lokaal te organiseren. Zo draagt het rapport bij aan een breed gedragen, toekomstgerichte en samenhangende omgevingsvisie.

Lees verder

Van stadsvernieuwing naar wijkverduurzaming

Platform31, maart 2024

Een menselijke, inwonergerichte aanpak is essentieel voor succesvolle wijkverduurzaming, zo stellen de auteurs van dit artikel. Het is belangrijk om het proces van verduurzaming van wijken te sturen vanuit inwoners en wijkbehoeften, waarbij bewoners echte zeggenschap krijgen en vertrouwen ervaren. Deze aanpak vraagt om een organisatie die inwoners serieus neemt, en om professionals die flexibel en procesgericht kunnen werken binnen bestaande systemen.

De ervaring uit de stadsvernieuwing toont dat het betrekken van inwoners, het bieden van duidelijkheid en het versterken van sociale samenhang sleutelactiviteiten zijn om duurzame veranderingen te realiseren. Het gaat daarbij niet alleen om technische oplossingen maar vooral ook om mensenwerk: het creëren van een dialoog, het waarborgen van legitimiteit, en het werken aan vertrouwen en gelijkwaardigheid tussen bewoners en overheid maken de kern uit van een effectief wijkvernieuwingsproces dat ook duurzaam is.

Lees verder

Handreiking Gebiedsgericht werken – Regie en samenhang in ruimtelijke keuzes

VNG, IPO, Unie van Waterschappen, november 2022

Deze handreiking biedt praktische richtlijnen voor het organiseren van gebiedsgericht werken. Het document behandelt hoe overheden regie kunnen voeren, belangen kunnen afwegen en opgaven kunnen koppelen. Er is veel aandacht voor bestuurlijke samenwerking, procesinrichting en het creëren van gedeeld eigenaarschap.

Lees verder (pdf)

Organisatievormen in het wijkgericht werken

Platform31, juni 2021

Platform31 onderzocht hoe verschillende governance- en organisatievormen bijdragen aan het koppelen van opgaven in de wijk. Denk aan wijkambtenaren, wijkwethouders en coöperatieve modellen. Gemeenten zoeken naar passende vormen van wijkgericht werken die aansluiten bij hun eigen organisatie en de leefwereld van bewoners. De studie beschrijft vijf profielen van wijkgericht werken, gebaseerd op een ‘schuifoefening’ die inzicht geeft in keuzes rond sturing, samenwerking en bewonersbetrokkenheid. Rollen zoals wijkambtenaren en wijkwethouders spelen hierin een centrale rol. Ook coöperatieve modellen en burgerinitiatieven krijgen aandacht als manieren om bewoners actief te betrekken. De publicatie biedt beleidsmakers en uitvoerders praktische handvatten om wijkgericht werken te versterken en beter te verbinden met andere domeinen zoals zorg, veiligheid en duurzaamheid. Zo draagt het bij aan een integrale aanpak van wijkopgaven.

Lees verder

Samen werken aan opgaven professionaliseren

PBL en NSOB, november 2020

Bestuurlijke leerstrategieën, institutionele verankering en het ontwikkelen van koppelstrategieën zijn nodig om maatschappelijke opgaven zoals klimaat, landbouw en energie effectief aan te pakken. Hoewel interbestuurlijk werken in netwerken inmiddels gebruikelijk is, is verdere professionalisering nodig. Dealprogramma’s, zoals City Deals en Regio Deals, laten zien hoe overheden en regio’s gezamenlijk invulling geven aan complexe transitieopgaven. Cruciaal hierin is het vermogen om te leren binnen deze netwerken, zodat beleid effectiever en flexibeler wordt. Het rapport pleit daarom voor een leerstrategie die structureel wordt ingebed in organisaties en sturingsprocessen. Door tussentijds te reflecteren op voortgang en resultaten, wordt het lerend vermogen van beleidsprogramma’s versterkt. Uiteindelijk draagt deze professionalisering bij aan een duurzamere en meer samenhangende aanpak van maatschappelijke opgaven.

Lees verder

Lopende projecten

Integrale gebiedstransformaties uit het slop: meer publiek-private samenwerking en meer maatschappij

Programma Stedelijke Transformatie, 2022

In dit project bundelen publieke en private partijen hun investeringskracht via een meer integrale benadering van gebiedsontwikkeling. Door gebruik te maken van publiek-private samenwerking (PPS) en netwerkmodellen ontstaat ruimte voor gezamenlijke verantwoordelijkheid en gedeelde doelen. De aanpak richt zich op het doorbreken van institutionele barrières die integrale ontwikkeling vaak belemmeren. Vertrouwen, gedeelde kaders en maatschappelijke betrokkenheid vormen de kern van deze netwerkgestuurde modellen. In plaats van sectoraal beleid wordt gewerkt aan samenhangende oplossingen voor wonen, mobiliteit, duurzaamheid en leefbaarheid. De aanpak stimuleert het combineren van geldstromen en beleidsdoelen, wat leidt tot meervoudige waardencreatie. Lokale overheden, marktpartijen en maatschappelijke organisaties werken samen aan langetermijnoplossingen.
Het project laat zien dat integrale gebiedsontwikkeling niet alleen wenselijk, maar ook uitvoerbaar is. Zo draagt het bij aan toekomstbestendige en inclusieve stedelijke transformaties.

Lees verder

Praktijkvoorbeelden

Provinciale samenwerking in de wijkaanpak – Regio Utrecht

In de regio Utrecht werken gemeenten, provincie en het Rijk samen aan de aanpak Vitale Wijken, gericht op het verbeteren van leefbaarheid, veiligheid en gezondheid in kwetsbare wijken zoals Overvecht, Batau, Vollenhove en Soesterkwartier. Deze samenwerking is vormgegeven via een Regio Deal, waarin overheden optreden als één overheid en opgaven zoals armoede, onderwijs, gezondheid, wonen en duurzaamheid in samenhang worden aangepakt. De aanpak is integraal en gebiedsgericht, met ruimte voor maatwerk per wijk. Bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties worden actief betrokken. Er is een stevig kennis- en monitoringsprogramma opgezet met het RIVM en GGD, om te leren wat werkt en tijdig bij te sturen. De aanpak laat zien hoe bestuurlijke samenwerking over bestuurslagen heen kan bijdragen aan brede welvaart en gelijke kansen. Zo fungeert Vitale Wijken als voorbeeld van vernieuwend bestuur en het effectief koppelen van maatschappelijke opgaven op wijkniveau. Het laat zien hoe overheden als één overheid kunnen opereren en opgaven koppelen op wijkniveau.

Lees verder (Platform31)

Buurthuis De Bol – Van bewonersinitiatief tot wijkwerkcoöperatie

In Amsterdam Noord groeide een bewonersinitiatief rond Buurthuis De Bol uit tot een wijkwerkcoöperatie, waarin bewoners, maatschappelijke organisaties en een woningcorporatie samen optrekken. Dit initiatief ontstond in een buurt met sociaaleconomische uitdagingen en laat zien hoe lokale betrokkenheid kan uitgroeien tot een duurzame samenwerkingsstructuur. De coöperatie richt zich op het versterken van de wijk door werk, welzijn en gemeenschapsvorming te combineren. Bewoners nemen hierin een actieve rol, ondersteund door professionals en partners. De samenwerking is gebaseerd op gedeeld eigenaarschap, vertrouwen en wederkerigheid. Door verschillende opgaven – zoals armoedebestrijding, participatie en leefbaarheid – te verbinden, ontstaat een integrale aanpak. Dit voorbeeld toont hoe maatschappelijke meerwaarde kan ontstaan wanneer formele en informele netwerken elkaar versterken. Het laat zien dat bewonersinitiatieven kunnen uitgroeien tot krachtige platforms voor wijkontwikkeling.

Lees verder (Platform31)

Meierijstad – Wijkgericht werken met lokale netwerken

In Meierijstad wordt wijkgericht gewerkt met sterke inzet op lokale netwerken en bewonersinitiatieven. De gemeente faciliteert en ondersteunt, maar laat ruimte voor eigen regie van bewoners. Dit resulteert in een aanpak waarin maatschappelijke opgaven zoals gezondheid, armoede en leefbaarheid in samenhang worden opgepakt.

Lees verder (Gebiedsontwikkeling.nu)

Leidschendam-Voorburg – Gebiedsgerichte samenwerking

Hier wordt gewerkt met gebiedsgerichte teams waarin gemeente, woningcorporaties en maatschappelijke organisaties samenwerken. De aanpak is beleidsmatig gestuurd, maar met veel aandacht voor participatie en co-creatie met bewoners. Dit zorgt voor een balans tussen bestuurlijke regie en lokale inbreng.

Lees verder (Gebiedsontwikkeling.nu)