Koppelstrategieën

Publicaties

Het ‘derde speelveld’ van bewoners en particuliere initiatieven

Platform31, juni 2025

In een Platform31-webinar over Koppelen legde overheidsadviseur Govert Geldof uit dat het derde speelveld het deel van het veld is waar bewoners of particuliere initiatieven op spelen. Zij proberen zich te verhouden met het traditionele speelveld met twee helften: overheid en markt. De metafoor maakt meteen duidelijk dat samen spelen met een derde veld onwennig is. Bewoners en bewonersinitiatieven denken niet sectoraal, terwijl de gemeente wel zo is georganiseerd. Het betrekken van het ‘derde speelveld’ van bewoners (waar overheid en markt traditioneel op het eerste en tweede veld spelen) biedt dus kansen voor de gemeente om integraal te werken, opgaven te koppelen.

Bekijk het Platform31-webinar

Zie ook: artikel Naar een nieuw speelveld (De Coöperatieve Samenleving)

Scenario’s voor visievorming in het omgevingsbeleid

PBL, januari 2025

Deze publicatie biedt beleidsmakers een handreiking om toekomstscenario’s te gebruiken bij het ontwikkelen van omgevingsvisies, voor integrale beleidsvorming rond verstedelijking, circulaire economie en klimaat. De vier scenario’s – Mondiaal Ondernemend, Snelle Wereld, Groen Land en Regionaal Geworteld – helpen bij het verkennen van mogelijke toekomsten voor thema’s als verstedelijking, klimaat, economie en landelijk gebied. De handreiking bevat praktische formats voor presentaties, workshops en praktijkgemeenschappen, en stimuleert het koppelen van opgaven door systeemdenken en participatieve visievorming.

Lees verder

Aanpak klimaatadaptatie door gemeenten: een kwalitatieve analyse

Climate Adaptation Services (CAS), 2023

Gemeenten werken aan klimaatadaptatie om in 2050 een klimaatbestendige leefomgeving te realiseren. De aanpak verschilt per gemeente, maar bestaat vaak uit stresstests, risicodialogen en uitvoeringsagenda’s. Belemmeringen zijn onder andere beperkte capaciteit, versnipperde kennis en onvoldoende integratie in ander beleid. Er is behoefte aan meer samenwerking, financiering en praktische kennis. Aanbevolen wordt om adaptatie structureel te verankeren en meer vanuit het natuurlijke systeem te denken. Daardoor kunnen gemeenten klimaatmaatregelen koppelen aan leefbaarheid, veiligheid en ruimtelijke ordening.

Lees verder

Handreiking Gebiedsgericht Werken – Regie en samenhang in ruimtelijke keuzes

VNG, IPO, Unie van Waterschappen, 2022

Overheden hebben praktische handvatten nodig om maatschappelijke opgaven integraal en gebiedsgericht aan te pakken. De handreiking biedt deze handvatten en benadrukt het belang van regie, procesinrichting en belangenafweging bij het combineren van ruimtelijke transities zoals wonen, klimaat, energie en mobiliteit. Door te werken als één overheid, keuzes te maken en samenhang te organiseren, ontstaat ruimte voor duurzame oplossingen. De handreiking ondersteunt overheden bij het creëren van overzicht en gedeeld eigenaarschap, en stimuleert leren door te doen binnen complexe, dynamische contexten.

Lees verder (pdf)

Samen werken aan opgaven professionaliseren

PBL en NSOB, november 2020

Wat kunnen we leren van de leerstrategieën en koppelstrategieën in City Deals en Regio Deals? De publicatie Samen werken aan opgaven professionaliseren gaat in op deze vraag. Te lezen is hoe overheden kunnen leren binnen opgavegericht en gebiedsgericht werken, zoals in City Deals en Regio Deals. Het rapport benadrukt dat samenwerking tussen overheden en regio’s vraagt om een lerende aanpak die structureel wordt ingebed in beleid en organisatie. Door leerstrategieën te institutionaliseren – bijvoorbeeld via tussentijdse reflectie, gedeelde evaluatie en kennisdeling – kunnen partijen effectiever samenwerken aan complexe maatschappelijke opgaven. Het essay pleit voor het versterken van het lerend vermogen als essentieel onderdeel van bestuurlijke professionalisering.

Lees verder

Lopende projecten

Gids Gezonde Leefomgeving

RIVM

Gezondeleefomgeving.nl is een platform voor het koppelen van ruimtelijke ordening en gezondheidsopgaven. Het biedt actuele data, praktische instrumenten en inspirerende voorbeelden voor gemeenten, GGD’en en beleidsmakers. Door domeinoverstijgende koppelingen zichtbaar te maken – tussen mobiliteit, milieu, zorg en inrichting – ondersteunt het platform integraal beleid en lokaal maatwerk. Zo draagt het bij aan een leefomgeving die gezondheid bevordert en preventie versterkt.

Zie website Gezondeleefomgeving.nl

Monitorkaart Strategieën en uitvoeringsagenda’s

Kennisportaal Klimaatadaptatie / Climate Adaptation Services

De Monitorkaart geeft een overzicht van gemeentelijke en provinciale uitvoeringsagenda’s klimaatadaptatie, met strategieën voor klimaatadaptatie waarin koppelkansen expliciet zijn benoemd. De Klimaatadaptatiestrategie van Zuid-Holland koppelt bijvoorbeeld hun klimaatadaptatiestrategie aan ambities voor een groene, gezonde leefomgeving, goede bereikbaarheid en een aantrekkelijk vestigingsklimaat, zodat Zuid-Holland een fijne plek blijft om te werken, wonen en recreëren, ook als omstandigheden veranderen.

Bekijk de Monitorkaart

Praktijkvoorbeelden

Gebiedsgerichte aanpakken

Binnen gemeenten zoals Amsterdam, Den Haag en Rotterdam lopen diverse programma’s waarin maatschappelijke opgaven strategisch worden gekoppeld. Zo werkt Amsterdam met de Gebiedsgerichte Opgaven Sociaal 2025–2030, waarin per stadsdeel integrale opgaven zijn geformuleerd rond gezondheid, bestaanszekerheid en leefbaarheid, met nadruk op samenwerking en gedeeld eigenaarschap (lees verder).

Den Haag ontwikkelt het Gebiedsprogramma Haagse Vlietzone, waarin wonen, werken, natuur en mobiliteit worden verbonden via integrale scenario’s en participatie (lees verder).

In Rotterdam is het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ) een toonaangevend voorbeeld van domeinoverstijgende samenwerking op het gebied van onderwijs, werk, wonen en gezondheid.