- kennisvanstadenregio
- Kennisdossiers
- Kennisdossier Langer zelfstandig thuis
- Externe publicaties
Externe publicaties
De Woonzorgchallenge: Een instrument voor veerkrachtige woonzorglocaties
College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs, januari 2025
Veel van de bestaande woon(zorg)gebouwen bieden kansen om er vitale gemeenschappen in en rondom te vormen, maar in de praktijk zijn er obstakels. Een flinke drempel is de scheiding tussen wonen en zorg in beleid en financiering. Om die verbinding te herstellen is de Woonzorgchallenge ontwikkeld. Een innovatieve methode die de kracht van co-creatie en ontwerp benut om woonzorglocaties toekomstbestendig te maken.
Bouw geen zorgwoningen
Kennemerhart, CO-ACT, Taller Architects en Common Affairs, december 2024
De vergrijzende samenleving vraagt om toekomstbestendige woningen die aansluiten bij veranderende zorgbehoeften, zonder hoge investeringen. Deze publicatie pleit voor inclusieve en toegankelijke woonomgevingen die geschikt zijn voor alle generaties. In plaats van dure, specifieke zorgwoningen, wordt ingezet op flexibele woonconcepten die meebewegen met de behoeften van bewoners. Deze aanpak bevordert gemeenschappelijkheid en voorkomt segmentatie, wat bijdraagt aan een leefomgeving waarin iedereen, ongeacht leeftijd of zorgvraag, zich thuis kan voelen.
Community Building met en voor ouderen
Movisie, december 2024
Dit magazine biedt inzichten, praktijkvoorbeelden en inspirerende verhalen over hoe je werkt aan community building met en voor ouderen.Volksgezondheid Toekomst Verkenning
RIVM, november 2024
In deze themaverkenning van de VTV-2024 (Volksgezondheid Toekomst Verkenning) verkent het RIVM hoe brede maatschappelijke ontwikkelingen impact hebben op de toekomstige zorgvraag. Vroeg of laat krijgen we allemaal te maken met een zorgvraag, voor onszelf of onze naasten.
Met zorg investeren in de toekomst
Colliers, november 2024
Het aantal ouderen met een zorgindicatie stijgt tot 2040 explosief. Hierdoor dreigen zij in de problemen te komen in hun zoektocht naar een geschikte woning. Om deze groeiende groep op te vangen, zijn er 110.000 extra plekken nodig in woonzorginstellingen. Er is intensieve samenwerking nodig in de zorgsector om snel nieuwe locaties bij te bouwen, blijkt uit het nieuwe onderzoeksrapport van vastgoedadviseur Colliers over de zorgmarkt.
Leefvormen in een ouder worden samenleving
Vilans, oktober 2024
Samen wonen en samen leven in een ouder wordende samenleving, hoe werkt dat? Die vraag stelden kennisinstituten Movisie en Vilans centraal toen zij benaderd werden een bijdrage te leveren in het kader van de kennisagenda van de vaste Kamercommissie VWS van de Tweede Kamer. De auteurs constateren dat er arrangeurs nodig zijn om generaties te verbinden.
Toolkit Dementievriendelijk woongebouw
Alzheimer Nederland, juli 2024
Deze toolkit is ontwikkeld voor de groeiende behoefte aan dementievriendelijke woningen en woonomgevingen in Nederland. Wat is er nodig om een woongebouw dementievriendelijk te laten zijn? De auteurs benaderen de opgave vanuit verschillende perspectieven en belichten die van de ontwikkelaar, beheerder en huurder.
Het Bossche Burgerberaad: Fijn ouder worden. Hoe gaan we hier samen voor zorgen?
Gemeente ’s-Hertogenbosch, mei 2024
In dit rapport staan aanbevelingen van het Bossche burgerberaad, bestaande uit 120 gelote burgers, over hoe zij fijn ouder kunnen worden in hun gemeente. De 35 aanbevelingen zijn gericht aan de gemeenteraad.
Lees verder (pdf)
Langer thuis wonen door ouderen vergroot de druk op andere zorg
Erasmus Universiteit, mei 2024
De populatie vergrijst en dat zorgt voor een grote maatschappelijke opgave. Promovendus Marlies Bär (Erasmus School of Health Policy & Management) is daar ingedoken. Langer thuis wonen wordt gestimuleerd om de druk op verpleeghuizen te verminderen. Maar het proefschrift van Bär laat zien dat dit de druk op de zorg op andere plekken juist vergroot. Ook laat haar onderzoek zien dat het verkorten van wachttijden voor verpleeghuizen ziekenhuisopnames kan voorkomen, waardoor de totale druk op de zorg minder wordt.
Stand van Vastgoed – Aandacht voor seniorenwoningen werpt niet genoeg vruchten af
ABN AMRO, mei 2024
Nederland vergrijst in rap tempo en heeft tegelijkertijd een woningtekort. Realisatie van meer passende woningen voor ouderen kan zorgen voor doorstroom en een efficiëntere benutting van de bestaande woningvoorraad. Met het Programma ‘Wonen en zorg voor ouderen’ van het ministerie van BZK uit 2022 stelde het kabinet zichzelf de ambitie om 290.000 woningen voor ouderen te bouwen tot 2030. De bestaande bouwplannen wijzen op een grote achterstand.
Volgens de database van Cobouw Bouwberichten kunnen we voor 2024 rekening houden met realisatie van circa 2.800 woningen die expliciet bedoeld zijn voor ouderen. Volgens de database worden in 2024 in totaal 75.000 woningen opgeleverd. Het aandeel woningen ten behoeve van ouderen is daarmee 3,7 procent van de woningen die in 2024 worden gerealiseerd. Om de ambitie van het kabinet te volgen, moet het aantal woningen voor ouderen tot 2030 ieder jaar gemiddeld 36.000 zijn, 32 procent van de nieuw te bouwen woningen.
Prognose wonen met zorg 2023
ABF Research, maart 2024
Het prognosemodel Primos Wonen met zorg 2023 is beschikbaar voor onderzoek en beleid. De uitkomsten bieden per gemeente zicht op de toekomstige vraag naar intramurale zorg vanuit de Wlz (per sector en zorgzwaarte) en op de opgave aan voor ouderen geschikte woningen (geclusterd, aangepast of nultreden) naar prijsklasse in de huur- en koopsector.
Investeren in vitale ouderen verlicht druk op de samenleving
SCP, maart 2024
Beleid dient niet alleen gericht te zijn op zorg en ondersteuning van hulpbehoevende ouderen maar ook op het investeren in vitale ouderen. Deze investering vergroot niet alleen het welbevinden van ouderen; het helpt hen daardoor ook actief te blijven bijdragen aan de samenleving én het zorgt ervoor dat ze minder snel zorg en ondersteuning nodig hebben. Het nieuwe rapport Investeren in vitale ouderen van het Sociaal en Cultureel Planbureau geeft inzichten en handvatten om de kwaliteit van leven van ouderen te verbeteren en het vermogen van vitale ouderen te vergroten om bij te dragen aan de samenleving.
Ruimte voor ouderen
Raad van Ouderen, februari 2024
Om de vraag van de ministeries van WVS en IenW “Wat is voor ouderen een gewenste leefomgeving, waarin het prettig bewegen en verplaatsen is en waarin belangrijke activiteiten bereikbaar zijn?” goed te kunnen beantwoorden, heeft de Raad het advies Ruimte voor Ouderen geschreven. In het advies benoemt de Raad 16 actiepunten, verdeeld over 5 thema’s.
Zie ook: infographic
Ouderenhuisvesting: woongedrag en verhuisdynamiek van ouderen
EIB, februari 2024
Het ministerie van BZK wil in de woningbouwprogrammering tot 2030 bijna 300.000 woningen voor ouderen reserveren. Uit een analyse van het EIB naar toekomstig woon- en verhuisgedrag van drie groepen ouderen komt naar voren dat alleen de hierbinnen geplande 80.000 geclusterde woonvormen en de 40.000 zelfstandige verpleegzorgplekken lijken aan te sluiten bij de behoefte. Voor de 170.000 toegankelijke woningen die de minister hiernaast wil realiseren geldt dit niet. Er zullen in de periode tot 2030 weliswaar 340.000 ouderen verhuizen naar een toegankelijke woning, maar door sterfte en institutionalisering staat daar een aanbod van 440.000 toegankelijke woningen tegenover.
Ouderen als oplossing
Sociale Vraagstukken, december 2023
In ‘Ouderen als oplossing’, het nieuwe jaarboek van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, onderzoeken veertig experts hoe de samenleving welkomer kan worden voor actieve ouderen.
Geclusterd wonen: een ruimte voor ontmoeting?
Woonzorg Nederland, november 2023
Living Labs onderzoek naar de meerwaarde van geclusterde woonvormen voor het sociaal contact in de woonomgeving. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen), en de Technische Universiteit Eindhoven.
Toekomstbestendig wonen in Midden-Nederland: een veranderend perspectief op oud worden
Rabobank, september 2023
Midden-Nederland (een regio die zich uitstrekt van Gooi en Vechtstreek tot de Gelderse Vallei en eveneens Utrecht en omgeving behelst) vergrijst de komende jaren in een rap tempo; er komen vooral veel meer 75-plussers bij. Deze dubbele vergrijzing gaat hand in hand met grote opgaven in het woon- en zorgdomein. Meer ouderen betekent namelijk ook meer vraag naar zorg en ondersteuning aan huis. Maar het aantal mensen dat dit kan bieden, groeit de komende jaren nog nauwelijks. Bovendien moeten er meer geschikte huizen voor ouderen bijkomen; volgens prognoses van ABF Research gaat het om ruim 58.000 huizen in de periode tot 2040.
Aanpassing wet langdurige zorg dringend nodig
NZa, juli 2023
De manier waarop de langdurige zorg nu is georganiseerd, is niet langer houdbaar. Tot die conclusie komt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in het advies Scheiden van wonen en zorg en het advies Positionering behandeling van Wlz-cliënten. Er is een transitie nodig om te voorkomen dat de zorg aan de meest kwetsbaren in gevaar komt. Met het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) is hiermee een begin gemaakt. De NZa roept de minister op om duidelijke keuzes te maken en spoedig aan de slag te gaan met het aanpassen van de Wet Langdurige zorg (Wlz) zodat deze de noodzakelijke transitie ondersteunt.
Doorstroming van senioren
Woonzorg Nederland, juni 2023
In opdracht van Woonzorg Nederland heeft RIGO een analyse gemaakt van de verhuisplannen en woonwensen van senioren en van het potentiële effect van hun doorstroming op het totale woningaanbod.
Lees verder (Rigo)
Nederland is niet voorbereid op eigen oude dag
ActiZ, mei 2023
80 procent van alle Nederlanders heeft nog niets concreets geregeld voor hun oude dag en de zorg die ze als oudere nodig hebben. Dat blijkt uit landelijk publieksonderzoek van branchevereniging ActiZ. Meer dan de helft van heel Nederland praat ook nooit met anderen over hun eigen oude dag. ‘Dit zijn aantallen om je letterlijk zorgen over te maken’, aldus ActiZ-voorzitter Anneke Westerlaken.
Zorgzame buurten
Movisie, mei 2023
Zorgzame gemeenschappen hebben de toekomst en zijn onmisbaar om de ouderenzorg toekomstbestendig te maken. Maar het systeem ligt nog te vaak dwars, zodat grensoverschrijdende initiatieven voor woonzorg onvoldoende kans krijgen. Dat is de kernboodschap van de bundel ‘Zorgzame buurten’, die Marcel Canoy, Jan Smelik en Marcel Ham presenteerden aan de Tweede Kamer. De bundel beschrijft vijftien inspirerende initiatieven die het systeem weten te trotseren en zorgzame gemeenschappen realiseren.
Zie ook: Marcel Canoy pleit voor meer ruimte voor buurtinitiatieven in de zorg (VU)
Voor zorg naar de winkel: staan mensen daarvoor open?
Deloitte, maart 2023
Het doel van het onderzoek ‘Where healthcare meets retail’ was om beter te begrijpen hoe mensen aankijken tegen de gezondheidszorg die zij ontvangen. En: wat zouden ze ervan vinden als die plaatsvindt in een winkel?
Zorgvastgoed en ouderenhuisvesting
Real Estate Research Quarterly, maart 2023
Inhoud themanummer:
- Perspectief op ouder worden (Ron van Bloois)
- Demografische ontwikkelingen en de vraag naar vastgoed (Frans Schilder en Corina Huisman)
- Meer vraag naar geschikte ouderenhuisvesting en zorgvastgoed (Wim Faessen)
- Woonaanbod voor senioren eist vraaggericht ontwikkelen (Annette Duivenvoorden en Gert Jan Hagen)
- Healthcare Real Estate Investments, an International Comparison (Bert Teuben)
De bewonerstevredenheid van nieuwe woonconcepten voor 55+’ers
Real Estate Research Quarterly, november 2022
De commissie Bos (2020) stelt dat er een groot tekort is aan levensloopbestendige woningen en dat in het bijzonder collectieve woonvormen herwaardering verdienen. Waar gemeenschappelijk wonen voorheen meestal door bewoners zelf werd georganiseerd, is er een verschuiving naar marktpartijen waarneembaar (Helamaa, 2019). Dit leidt tot de vraag in hoeverre eindgebruikers van deze projecten tevreden zijn met deze professioneel georganiseerde woonvormen. Door middel van mixed-methodsonderzoek heeft Joep Bastiaans (AM Gebiedsontwikkeling) de bewonerstevredenheid in drie verschillende casussen onderzocht: Knarrenhof (Zwolle), ParkEntree (Schiedam) en Life (Amsterdam). Hieruit wordt geconcludeerd dat de professionalisering zorgt voor een grotere bereikbaarheid en diversiteit, maar de verbondenheid tussen bewoners diffuser wordt. Het verwezelijken van de maatschappelijke meerwaarde van deze concepten vraagt daarmee om extra inspanningen van zowel ontwikkelaar als de bewoner.
Levensloopbestendig bouwen nodig in strijd tegen groeiend tekort aan zorgverleners en mantelzorgers
Achmea – ABF, oktober 2022
De bouw van 450.000 extra levensloopbestendige woningen is nodig om de groeiende druk op zorgpersoneel en mantelzorgers te beperken en kan in 2040 ruim 100.000 zorgvacatures opvangen. Ook zijn erop dezelfde termijn 130.000 minder mantelzorgers nodig. Richting 2040 zijn er 450.000 extra levensloopbestendige woningen nodig.
Ruimte maken voor ontmoeting. De buurt als sociale leefomgeving
Cra en Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, september 2022
De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en het College van Rijksadviseurs pleiten in het advies voor een herwaardering van de buurt als gezonde en sociale leefomgeving. Ruimtelijke condities kunnen de sociale samenhang in een buurt bevorderen. De ingrijpende ruimtelijke veranderingen op het gebied van wonen, mobiliteit en klimaat kunnen als hefbomen dienen om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. Die kans mag niet worden gemist, maar dat gaat niet vanzelf.
Hoe ziet de optimale woning voor 55-plussers eruit?
WoningBouwersNL – RIGO, september 2022
In Nederland wonen 3,7 miljoen 55-plushuishoudens. Dat aantal gaat verder stijgen en daarmee wordt deze groep steeds belangrijker op de woningmarkt. We weten inmiddels redelijk goed welke factoren meespelen wanneer senioren zoeken naar een nieuwe woning. Maar welke combinaties van woningkenmerken maken nu het verschil?
Wat opvalt is dat de ‘harde’ kenmerken van de plannen het grootste effect hebben op de rapportcijfers: het type woongebouw, oppervlakte, een ruim balkon of eigen tuin, en de prijs. De ‘zachtere’ factoren, zoals de mate van contact met medebewoners, een ontmoetingsruimte, de reistijd naar voorzieningen en het soort binnentuin tellen ook mee in het rapportcijfer, maar in mindere mate.
Advies in wooncrisis: stimuleer 65-plussers in keuze voor ouderenwoning
Ministerie van BZK, juli 2022
De overheid kan 65-plussers beter stimuleren om hun gezinswoning in te ruilen voor een ouderenwoning. Wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben dat geschreven in het advies Regie over volkshuisvesting waarin twaalf wetenschappers met verschillende oplossingen komen voor de Nederlandse wooncrisis. De overheid moet veel meer oog hebben voor de psychologische drempels die 65-plussers ervaren wanneer zij voor de keuze staan om te verhuizen.
In hoofdstuk vier gaan Wilco van Dijk (hoogleraar Economische Psychologie aan Universiteit Leiden), Ruth Dijkstra (sociaal psycholoog) en Alien van der Vliet (onderzoeker en adviseur) in op het beleid ten aanzien van ouderen op de woningmarkt. De drie auteurs die verbonden zijn aan het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag in Leiden geven een gedragswetenschappelijk perspectief op de overwegingen die 65-plussers kunnen hebben om wel of juist niet door te stromen naar een ouderenwoning.
Lees verder (Universiteit Leiden)
Meer clustering van ouderenwoningen nodig om zorg en woningmarkt te ontlasten
ING, juni 2022
Overheidsbeleid stimuleert dat ouderen langer thuis wonen. Groeiende personeelstekorten gaan de zorg aan huis echter steeds meer beperken. Om de ouderenzorg te ontlasten is, behalve een grotere inzet van technologie en informele zorg, zoveel mogelijk clustering van nieuwe ouderenwoningen vereist. De zorg aan huis kan in wooncomplexen tot wel 50% doelmatiger worden geleverd dan in woningen verspreid in de wijk. Daarnaast verbetert clustering de doorstroming op de woningmarkt en vermindert het de eenzaamheid en de zorgvraag van ouderen.
Het Grote 55-plus Woonwensenonderzoek
Vereniging Eigen Huis, juni 2022
Vereniging Eigen Huis heeft de wensen en behoeften onder 55-plussers op het gebied van de toekomstige woonsituatie in kaart gebracht, en deed in maart en april 2022 een peiling onder woningbezitters in deze leeftijdscategorie. Maar liefst 82.590 senioren hebben de vragenlijst ingevuld.
- De meeste 55-plussers (88%) hebben nagedacht over hun toekomstige woonsituatie. Hiervan heeft 44% ook daadwerkelijk stappen ondernomen door bijvoorbeeld te verhuizen (38%) of door de woning aan te passen (24%). Een kwart van de ondervraagden denkt niet aan verhuizen.
- De overheid stimuleert mensen om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Ruim de helft (56%) van de ondervraagden staat achter dit beleid. 1 op de 8 (12%) is negatief over het beleid. Daarvan geeft 70% onder andere aan dat het kan leiden tot isolement en eenzaamheid.
Catalogus woonvormen voor senioren
ZorgSaamwonen, mei 2022
Woningcorporaties die willen bouwen voor senioren kunnen inspiratie opdoen met de catalogus Woonvormen voor senioren, ontwikkeld door ZorgSaamwonen. Het instrument helpt corporaties om meer diversiteit in woonvormen voor ouderen te ontwikkelen. In Nederland zijn 6 typen woonvormen voor senioren te onderscheiden. Ter illustratie zijn er per type 1 of meerdere voorbeelden uitgewerkt.
“We hopen dat het leuker en gezelliger wordt”
Universiteit voor Humanistiek, mei 2022
Van bewoners van ouderencomplexen wordt verwacht dat zij ontmoetingen en activiteiten organiseren om de sociale vitaliteit in hun woonomgeving zelf op peil te houden of te verbeteren. Dat is in de praktijk lastig zonder professionele ondersteuning, zo blijkt uit een onderzoek naar de vitaliteit van woongemeenschappen van ouderen in Rotterdam.
The Participation of Older People in the Development of Group Housing in The Netherlands: A Study on the Involvement of Residents from Organisational and End-User Perspectives
International Journal of Environmental Research and Public Health, maart 2022
De totstandkoming van nieuwe wooninitiatieven voor ouderen begint met de participatie van (toekomstige) bewoners. Deze studie onderzoekt participatie wordt ervaren door zowel de begeleiders en de (toekomstige) bewoners, welke lessen zijn geleerd voor wat betreft het faciliteren van participatie.
Masterscriptie over woonvormen voor ouderen
TU Delft, maart 2022
Masterstudent Joep Bastiaans inventariseerde welke gemeenschappelijke woonconcepten recent ontwikkeld zijn voor ouderen en onderzocht in hoeverre die aansluiten bij hun wensen en behoeften.
Nederland staat voor de uitdaging van een snel vergrijzende bevolking, wat vraagt om meer diverse woonconcepten voor senioren. Gemeenschappelijke wonen (GW) is een veelbelovende oplossing om contact en onderlinge steun te bevorderen, eenzaamheid tegen te gaan, en de kosten voor volksgezondheid te verlagen. Het is een opkomend fenomeen dat deze projecten worden ontwikkeld door professionele partijen. Dit kan het aanbod voor senioren mogelijk sneller en toegankelijker maken dan projecten die door bewoners worden georganiseerd. Er is echter weinig bekend over de ervaring van de eindgebruikers. Daarom stond in dit onderzoek de vraag centraal: In hoeverre stellen professionele gemeenschappelijke woonconcepten voor senioren de eindgebruikers tevreden?
Lees de de masterscriptie Professional collaborative housing concepts for seniors
Onderzoek bevestigt: ‘Groot tekort arbeidsmarkt is onvermijdelijk, vooral in de wijk’
Actiz, februari 2022
De ouderenzorg voor alle ouderen in Nederland komt in de knel als er niks verandert. Dat blijkt uit twee onderzoeken die ActiZ, branchevereniging van zorgorganisaties liet uitvoeren. In drie scenario’s onderzocht ABF Research de houdbaarheid van de ouderenzorg op het gebied van het zorggebruik, de arbeidsmarkt en huisvesting.
Tekort woningen voor ouderen ook probleem voor de zorg
ABN AMRO, 18 januari 2022
De woningmarkt en de zorg vormen allebei hoofdpijndossiers. Deze twee domeinen komen bij huisvesting van ouderen bij elkaar. Huisvesting van ouderen hoort dus een speerpunt te zijn van het overheidsbeleid. Maar de praktijk wijst uit dat hier nog veel ruimte voor verbetering is. Nieuwbouw sluit nauwelijks aan bij de behoeften van deze steeds groter wordende groep, terwijl bijna de helft van alle nieuwbouwwoningen geschikt moet zijn voor ouderen. De overheid streeft ernaar dat er 1 miljoen woningen bij komen tot 2030. Bijna de helft hiervan maakt de vraag naar ouderenwoningen uit.
Flevoland: Onderzoek Wonen met Zorg vraagt om nieuwe (ver)bouwopgave
Provincie Flevoland, 25 november 2021
Door een grote toename van huishoudens met ouderen en zorgbehoevenden in 2040, ontstaat extra vraag naar wonen met zorg. Het is daarom belangrijk dat er bij de ontwikkeling van nieuwe woningen of het verbouwen van bestaande woningen in de toekomst voldoende huizen zijn waar vanuit zorg aangeboden kan worden. Dat blijkt uit het de Verkenning Wonen met zorg 2020-2040 (pdf) dat ABF Research in opdracht van de provincie Flevoland uitvoerde naar de woonwensen van zorgbehoevenden, waaronder ouderen.
Groeiende vraag naar mantelzorg komt steeds vaker neer op mantelzorger met werk
RIVM, 10 november 2021
Om aan de groeiende zorgvraag te voldoen, wordt in de toekomst naar verwachting steeds vaker een beroep gedaan op mensen die mantelzorg verlenen en daarnaast werken. Om ervoor te zorgen dat deze groep mantelzorgers dit volhoudt, is aandacht en passende ondersteuning belangrijk. Dat concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu uit een onderzoek naar werkende mantelzorgers: Werkende mantelzorgers van ouderen.
No place like home? Residential mobility and housing preferences of older adults in the Netherlands
Rijksuniversiteit Groningen, september 2021
Petra de Jong onderzocht de verhuismobiliteit en woonvoorkeuren van ouderen in Nederland. Zij keek in het bijzonder naar mogelijke verschillen in woonkeuzegedrag onder ouderen. Eerder onderzoek laat zien dat ouderen over het algemeen zeer weinig verhuizen. Er is echter weinig bewijs voor dat de geringe verhuismobiliteit van ouderen wordt bepaald door een eigen keuze of dat die een reactie is op beperkingen, zoals het ontbreken van mogelijkheden op de woningmarkt. De Jong toont aan dat wanneer ouderen een keuze krijgen (zij het een hypothetische), de overgrote meerderheid van de respondenten de voorkeur geeft aan de huidige woonsituatie. Zij concludeert in haar proefschrift daarom dat de immobiliteit van Nederlandse ouderen vooral wordt ingegeven door vrije wil en niet zozeer door het ontbreken van alternatieve woningen.
Verder kan ze:
- niet concluderen dat de keuze om de huidige woonsituatie te continueren te danken is aan de geschiktheid van deze woning en/of leefomgeving.
En toont ze aan dat: - dat ‘de oudere’ niet bestaat. Via een leefstijlsegmentatiemethode identificeerde ze vijf categorieën ouderen die (min of meer) dezelfde standpunten, motivaties en attitudes hadden met betrekking tot huisvesting
Zie ook: ‘Meer nodig dan standaardflatje om ouderen uit te groot huis te krijgen’ (NOS, 8 september 2021)
Age-Friendly Cities & Communities: State of the Art and Future Perspectives
International Journal of Environmental Research and Public Health, augustus 2021
Deze special issue omvat 30 bijdragen over het thema seniorvriendelijke steden en gemeenschappen, met een kritische beschouwing en een overzicht van de laatste stand van zaken op het vlak van seniorvriendelijke steden. Dit programma werd in 2007 door de Wereldgezondheidsorganisatie gelanceerd. Met aandacht voor de volgende onderwerpen: seniorvriendelijke wijken en samenlevingen, huisvesting, seniorvriendelijk transport, gezondheidszorg, sociale inclusie en technologie in relatie tot seniorvriendelijke steden. De gastredacteuren lector Joost van Hoof (De Haagse Hogeschool, lectoraat Urban Ageing) en Dr Hannah R. Marston (The Open University, Milton Keynes) willen benadrukken dat er een behoefte bestaat aan meer interdisciplinaire samenwerking op het vlak van seniorvriendelijkheid, zodat er door samenwerking tussen de verschillende sectoren seniorvriendelijke steden ontstaan voor alle generaties.
Zilveren Kruis en Syntrus Achmea pleiten voor meer ouderenwoningen
Syntrus Achmea, 20 juli 2021
In 2040 telt Nederland bijna 5 miljoen 65-plussers, onder wie 1,8 miljoen alleenstaanden. Om alle ouderen een gezond en passend thuis te bieden, moeten er tot 2040 ten minste 500.000 woningen (om)gebouwd worden. Syntrus Achmea en zorgverzekeraar Zilveren Kruis, beide onderdeel van Achmea, hebben hun krachten gebundeld om deze maatschappelijke opgave aan te pakken. Daarbij pleiten zij voor meer gemeenschappelijke woonvormen en zorg rondom huis.
Stimulating the desire to move: How instruments can improve the willingness to move of owner-occupiers aged 55-75: a case study of Rotterdam
TU Delft, juli 2021
This research aims to examine how instruments can increase the willingness to move of owner-occupiers aged between 55 and 75. The main research question of this study is: How can the willingness to move of owner-occupiers aged between 55 and 75 be increased by instruments on a municipal level?
‘Oudere met verpleging thuis leeft langer dan in verpleeghuis’
VU, juni 2021
18.000 ouderen in Nederland krijgen verpleeghuiszorg thuis. Zij leven gemiddeld langer dan ouderen in het verpleeghuis, zo blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit (o.a. gezondheidseconoom Xander Koolman). 2100 ouderen die zorg kregen van zorgorganisatie Fundis in de regio Gouda, of van MeanderGroep in de regio Heerlen, vormden samen de onderzoeksgroep.
Lees verder (Trouw)
Zo lang mogelijk thuis wonen niet voor iedereen de beste oplossing
Erasmus Universiteit, 16 juni 2021
Gezond oud worden willen we allemaal, maar de realiteit is dat veel mensen last krijgen van ouderdomsklachten en langdurige zorg nodig hebben. Hoe streven we – met een zorgstelsel dat onder druk staat – naar een toekomst waarin voor iedereen gezorgd wordt? Dat bracht Judith Bom van Erasmus School of Health Policy & Management in haar proefschrift in kaart. Ze keek hierbij naar de rol van mantelzorg en naar de impact van verpleeghuisopname.
Dialoognota Ouder worden 2020-2040
Ministerie van VWS, april 2021
De Dialoognota Ouder worden 2020-2040 is een notitie aan de hand waarvan met diverse partijen is gesproken over de mogelijke betekenis voor beleid van het toenemend aantal ouderen en de veranderende inzichten omtrent ouder worden. De Dialoognota geeft een overzicht van beleidsopties die bij kunnen dragen aan de gezondheid van ouderen, bevordering van hun zelfredzaamheid en de borging van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid.
Bouw niet nog meer verpleeghuizen, kies voor andere woonvormen
Alzheimer Nederland, april 2021
Er zijn onvoldoende passende woonvormen tussen thuis en het verpleeghuis in, zo blijkt uit onderzoek (pdf) van Alzheimer Nederland. Meer dan driekwart van de zorgprofessionals en mantelzorgers vindt het aanbod van woningen en woonvormen voor mensen met dementie niet passend. Bij achteruitgang is alleen het verpleeghuis een optie, maar dit is lange tijd een brug te ver en bovendien heeft men grote weerstand hiertegen. Mensen met dementie blijven hierdoor onverantwoord lang thuis wonen, met crisissituaties tot gevolg.
Blijven of een volgende stap?
AM, 7 april 2021
Onderzoek van gebiedsontwikkelaar AM naar de woon- en verhuiswensen van actieve senioren in de leeftijd van 55 tot 75 jaar met de titel, Blijven of een volgende stap? (pdf). Ondanks de toename van in totaal 156.000 huishoudens in 2035, zijn de actieve senioren nog steeds onderbelicht op de woningmarkt. Het onderzoek pleit voor meer aandacht voor deze diverse groep, waardoor er een betere afstemming tussen vraag en aanbod ontstaat.
The Participation of Older People in the Concept and Design Phases of Housing in The Netherlands: A Theoretical Overview
International Journal of Environmental Research and Public Health, maart 2021
Het artikel geeft een overzicht van het belang van participatie van ouderen bij het ontwerp van collectieve woonvormen. Het geeft een theoretisch overzicht van modellen en methoden om daarmee vraag en aanbod beter op elkaar af te kunnen stemmen. Het artikel maakt onderdeel uit van een reeks artikelen die geschreven worden op basis van de onderzoeksresultaten van het project SIA RAAK MKB Naar Verantwoorde Rebellie: Governance en Inspraak bij Collectieve Woonvormen voor Ouderen.
Inspelen op woonwensen eigenzinnige senioren kan woningmarkt in beweging brengen
Stadszaken, 16 maart 2021
Veel woonvormen zijn gericht op senioren die graag bij elkaar wonen en op zoek zijn naar gezellige activiteiten. Maar eigenzinnige en individualistische senioren vormen met een aandeel van 13 procent ook een significante doelgroep. Inspelen op de wensen van deze doelgroep en de bijbehorende leefstijl kan de woningmarkt in beweging zetten, waardoor er nieuwe verhuisketens ontstaan. Dat blijkt uit het onderzoek Het nieuwe grijs is kleurrijker dan ooit van onderzoeksbureau MarketResponse.
Brede coalitie presenteert: Tien uitgangspunten voor toekomstbestendige ouderenzorg
ActiZ, 11 maart 2021
Twaalf landelijke partijen die betrokken zijn bij en zich verantwoordelijk voelen voor de zorg en ondersteuning aan ouderen maken zich grote zorgen over de ouderenzorg in de nabije toekomst. Ze presenteren daarom ‘Tien uitgangspunten voor toekomstbestendige ouderenzorg’. De uitdagingen stapelen zich op en toekomstgerichte oplossingen ontbreken. De vergrijzing noopt tot politieke keuzes en de totstandkoming van een nieuw kabinet biedt hiervoor een uitgelezen mogelijkheid.
Lees de Tien uitgangspunten voor toekomstbestendige ouderenzorg
Kwesties voor het kiezen 2021
SCP, 11 maart 2021
In Kwesties voor het kiezen 2021 inventariseert het SCP kansrijke oplossingsrichtingen voor vijf maatschappelijke kwesties op basis van de laatste stand van de sociale wetenschappen, waaronder de kwestie langer thuis wonen van ouderen met een zorgbehoefte. Daarbij is ook gekeken hoe politieke partijen zich in de verkiezingsprogramma’s tot deze vraagstukken en oplossingsrichtingen verhouden. Politieke partijen kiezen hun eigen positie in deze kwesties en het SCP brengt deze met een beschouwende aanpak in beeld.
Lees het rapport of de samenvatting (pdf)
Wissels omzetten voor een veerkrachtige samenleving
RVS, 5 maart 2021
De gevolgen van de coronacrisis zijn een belangrijk vraagstuk voor veel burgers, zorgmedewerkers en bestuurders. De coronacrisis tast niet alleen onze fysieke gezondheid aan, maar ook onze mentale gezondheid, onze manier van samenleven en ons welzijn. Met een nieuw kabinet in aantocht kijkt de Raad vooruit. Wat is het perspectief? In dit advies komt de Raad met 4 prioriteiten voor het nieuwe kabinet, waaronder ‘Maak gezamenlijk wonen en ruimte voor ontmoeting mogelijk’. Werk vernieuwende woonzorgconcepten uit en koppel deze aan woningbouw-opgaven. De RVS onderschrijft hierbij het streven van de commissie-Bos om voor 2030 ten minste 70.000 extra geclusterde woningen voor ouderen te realiseren. Stimuleer ook initiatieven van burgers zelf.
Waarde van mantelzorg is 22 miljard per jaar
MantelzorgNL, 5 maart 2021
Voor het eerst is berekend wat de waarde van mantelzorg is voor de maatschappij: 22 miljard per jaar. Dit is niet gratis. De uren die je als mantelzorger besteedt aan zorg, kun je bijvoorbeeld niet werken. En val je als mantelzorger uit? Dan zijn de kosten om dit op te vangen nóg hoger. Mantelzorgers goed ondersteunen loont dus, zo blijkt uit het onderzoek dat Ecorys heeft uitgevoerd in opdracht van MantelzorgNL.
Actieagenda Wonen
34 organisaties, februari 2021
“Ouderenwoningen: woningcorporaties bouwen de komende 15 jaar 50.000 woongelegenheden voor ouderen in geclusterde woonvormen en investeren jaarlijks 40 miljoen in het levensloopbestendig maken van woningen. Ook professionele beleggers investeren in nieuw zorgvastgoed. De verpleeghuiscapaciteit wordt voor 2025 uitgebreid met 25.000 plaatsen.”
Thuiskomst. Wonen, zorg en welzijn voor ouderen met een migratieachtergrond
ZorgSaamWonen, 11 februari 2021
De publicatie is bedoeld om te inspireren, te agenderen, handvatten te bieden en kennis te bundelen. Met interviews, portretten, columns, inzichten uit onderzoek en uit de praktijk biedt de publicatie een divers en kleurrijk geheel. ‘Er gebeurt veel, maar we zijn er nog lang niet’, zegt Sevilay Luiken Dalli, bestuurder van IMEAN Care in de publicatie. Dat geeft de huidige stand van zaken rond wonen, zorg en welzijn voor ouderen met een migratieachtergrond goed weer. De vraag van ouderen met een migratieachtergrond sluit onvoldoende aan op het aanbod. Langzamerhand nemen meer initiatiefnemers het heeft in eigen handen, zoals Sevilay.
‘Waar moeten opa en oma wonen? Gemeentelijke woonvisies en handelingsperspectieven onderzocht’
Finance ideas – SiRM, februari 2021
83 procent van de gemeenten ziet dat de woningvoorraad moet veranderen om ouder wordende bewoners passend te huisvesten. 70 procent geeft daarnaast aan dat het doorstromen van ouderen naar een meer geschikte woning een belangrijk aandachtspunt is. Het tekort aan geschikte woningen en de lage verhuisbereidheid van ouderen zijn hierbij de grootste knelpunten. Dit blijkt uit onderzoek van SiRM en Finance Ideas waarbij de woonvisies van 339 gemeenten zijn onderzocht op de aanpak van wonen en zorg voor ouderen. Het onderzoek legt bloot welke knelpunten gemeenten aan de vraag- en aanbodkant zien.
Monitor Ouderenhuisvesting 2020
Ministerie van BZK / ABF Research, 22 januari 2021
Het aantal huishoudens vanaf 55 jaar groeit de komende 15 jaar sterk, blijkt uit de eerste Monitor Ouderenhuisvesting die minister Ollongren op 22 januari 2021 naar de Tweede en Eerste Kamer stuurde.
In 2020 is 13 procent van het totale aantal huishoudens 75 jaar of ouder. In 2035 is dat 19 procent. Het aantal huishoudens van 55-plusser groeit van 3.7 miljoen in 2020 naar 4.5 miljoen in 2035. De monitor onderstreept de urgentie om voldoende in woningen voor ouderen te blijven investeren.
Zie ook: Databank ouderenhuisvesting
Taak en rol corporaties bij huisvesting ouderen
Companen, november 2020
De woningvoorraad en woonomgeving moet geschikt worden gemaakt voor ouderen die langer thuis wonen en tegelijk zorg en ondersteuning nodig hebben. Adviesbureau Companen onderzocht in opdracht van Aedes wie hiervoor, naast de woningcorporaties, aan de lat staan.
De toekomstige aanpak van wonen met zorg, Lessen van WHO CARES Community of Practice
College van Rijksadviseurs, oktober 2020
Hoe komen we tot vernieuwende vormen van wonen en zorg, ingebed in de wijk? Deze vraag staat centraal in de publicatie De toekomstige aanpak van wonen met zorg, Lessen van WHO CARES Community of Practice.
Monitor Langer Thuis 2020
RIVM, juli 2020
Het RIVM heeft 34 indicatoren uitgewerkt die zijn opgesteld binnen het Programma Langer Thuis, en de resultaten daarvan gebundeld in de Monitor Langer Thuis 2020. Het ministerie van VWS gebruikt deze resultaten om te zien of doelstellingen binnen het Programma Langer Thuis bereikt worden. De Monitor Langer Thuis 2020 is de tweede meting. In 2019 vond de nulmeting plaats. In 2021 zal de monitor nogmaals herhaald worden.
Marktonderzoek wonen en zorg Nederland 2040
HEVO, juli 2020
Alle gemeenten in Nederland staan voor een grote opgave op het gebied van ouderenhuisvesting en ouderenzorg. Ouderen wonen in toenemende mate zelfstandig en een beperkt deel van de ouderen woont in een verpleeghuis waarin ze zware zorg ontvangen. HEVO heeft voor alle gemeenten in Nederland in kaart gebracht wat de zorgprognose is en wat de ontwikkeling is van het aantal ouderen. Ook in de kleinere gemeenten verdubbelt de zorgprognose tot 2040 en verdubbelt het aantal 80-plussers. Er ontstaat een groot tekort aan ouderenwoningen en verpleeghuiscapaciteit.
Samen en oud in 2030
PBL, april 2020
PBL heeft op uitnodiging van de Commissie Toekomst Zorg Thuiswonende Ouderen de notitie ‘Samen en oud in 2030’ geschreven. Het centrale vraagstuk dat de Commissie heeft voorgelegd is hoe ouderen kunnen blijven participeren in onze samenleving, terwijl de kosten voor hun verzorging (enigszins) binnen de perken blijven. Deze studie biedt een verdere uitwerking van de uitgangspunten van de Commissie.
De derde levensfase: het geschenk van de eeuw
De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving, januari 2020
De RVS wil burgers en beleidsmakers laten zien welke mogelijkheden de derde levensfase biedt, zowel voor mensen in deze levensfase als voor de maatschappij. Hoe kan de samenleving beter aansluiten bij de wensen en behoeften van mensen in de derde levensfase, zodat zij meer mogelijkheden hebben om met hun kennis, ervaring en talenten bij te dragen aan de samenleving? En hoe helpt dit hen om prettig ouder te worden en zich voor te bereiden op hun vierde levensfase, waarin zij meer hulpbehoevend zullen zijn?
Toekomstverkenning mantelzorg aan ouderen in 2040
PBL, november 2019
Dit rapport gaat in op de vraag of er voldoende mantelzorg zal zijn voor de groeiende groep ouderen vanwege de vergrijzing en schetst een beeld van de verhouding tussen het aantal gevers en het aantal ontvangers van mantelzorg. Hierbij is ook gekeken naar de regionale ontwikkeling. Door de vergrijzing wonen steeds meer ouderen in de toekomst zelfstandig. Wanneer zij zorg nodig hebben dan is mantelzorg daarvan een belangrijk onderdeel. Dit komt echter onder druk te staan doordat het aantal gevers van mantelzorg per zelfstandig wonende 75-plusser naar verwachting afneemt van bijna 5 in 2018 naar 3 in 2040.
Aanpassen of verkassen? Langer zelfstandig in een geschikte woning
PBL, juni 2019
Ouderen wonen steeds langer zelfstandig, óók als de beperkingen toenemen. Om ook thuis te kunnen blijven wonen als de lichamelijke beperkingen toenemen, is het soms nodig dat ouderen hun woning aanpassen of dat ze verhuizen. Deze publicatie geeft aan dat ouderen doorgaans weinig bereid zijn om te investeren in het levensloopbestendig maken van hun woning. Zij investeren liever niet in aanpassingen die zij later mogelijk niet nodig hebben of die niet tot waardevermeerdering leiden.
Langer zelfstandig wonen in een geschikte woonomgeving
PBL, mei 2019
Ouderen wonen tot op steeds hogere leeftijd zelfstandig, ook wanneer zij minder mobiel worden en meer behoefte krijgen aan zorg. Die omgeving is echter lang niet altijd geschikt om oud in te worden, terwijl het belang van die directe omgeving voor de zelfredzaamheid juist toeneemt. Deze publicatie geeft weer dat vooral in de landelijke gebieden basale voorzieningen zoals de supermarkt, huisarts, apotheek en openbaarvervoerhaltes vaak niet op loopafstand zijn voor ouderen met een afnemende actieradius. Daarbij is het (mantel)zorgvangnet in deze gebieden bovendien vaak klein. In deze webpublicatie verkennen de auteurs twee mogelijke, elkaar versterkende oplossingen voor dit knelpunt:
- het inrichten van de woonomgeving met een op ouderen afgestemd diensten- en voorzieningenniveau (zoals in woonservicegebieden)
- het investeren in digitale infrastructuur om e-health, domotica en digitale diensten te ondersteunen.
Maatwerk in wonen: over de woonwensen van mensen met een beperking
Verwey Jonker Instituut, februari 2020
Onderzoek in opdracht van de ministeries van BZK en VWS naar de woonwensen en de woonsituatie van mensen met een beperking. Afhankelijk van de definitie wonen er in Nederland 1,35 tot 5,2 miljoen mensen (15-75 jaar – bron: VTV-2018) die in het dagelijks leven last hebben van belemmeringen vanwege een chronische ziekte, een psychische aandoening, of een verstandelijke-, zintuiglijke- of lichamelijke beperking. Deze mensen willen – net als mensen zonder beperking – het liefst zo zelfstandig mogelijk wonen in een gewone woonwijk in een woning die past.
Toekomstverkenning mantelzorg aan ouderen in 2040
SCP, november 2019
Zal er dan wel voldoende mantelzorg beschikbaar zijn voor de groeiende groep ouderen waarmee onze samenleving te maken krijgt vanwege de vergrijzing? Het rapport gaat in op deze vraag en schetst een beeld van de te verwachten ontwikkelingen op regionaal niveau van zowel het aantal zelfstandig wonende ouderen (75+) dat mantelzorg zal ontvangen in de toekomst (2018-2040) als de beschikbaarheid van gevers van deze mantelzorg.
Zelfstandig thuis op hoge leeftijd
PBL, juli 2019
Steeds meer ouderen wonen zelfstandig thuis. Het betreft een heel diverse groep, met onderling grote verschillen in bijvoorbeeld woonvoorkeuren. Ook heeft het langer zelfstandig wonen wederkerige relaties met andere (beleids)domeinen. Deze beleidsstudie hoort bij de verkenning die het PBL heeft gedaan naar het beleid rondom Langer Zelfstandig Wonen. Met de volgende deelstudies (2018-2019):
- Aanpassen of verkassen? Langer zelfstandig in een geschikte woning
- Krasse knarren kúnnen kraken
- Zorg om banen in de ouderenzorg
- Langer zelfstandig wonen in een geschikte woonomgeving
- Grijze haren, groene huizen. Over waarom langer zelfstandig wonende ouderen hun woning (niet) verduurzamen
- Zelfstandig thuis op hoge leeftijd – Achtergrondstudie. Verkenning van knelpunten en handelingsperspectieven in beleid en praktijk
Wonen met zorg. Verkenning van particuliere woonzorg voor ouderen
SCP, juli 2019
Particuliere woonzorg voor ouderen is een sector die lijkt te groeien maar waarover nog weinig bekend is. Deze verkenning schetst een beeld van particuliere woonzorg voor ouderen met een langdurige zorgbehoefte en de doelgroep(en) waar de sector op is gericht. Aan bod komen onder meer verschillen en overeenkomsten met reguliere woonzorg (verpleeghuiszorg), achtergrond en motieven van ondernemers, knelpunten en enkele vraagstukken voor beleid.
Zorgen voor thuiswonende ouderen. Kennissynthese over de zorg voor zelfstandig wonende 75-plussers, knelpunten en toekomstige ontwikkelingen
SCP, april 2019
Kennissynthese over de zorg voor zelfstandig wonende 75-plussers, knelpunten en toekomstige ontwikkelingen. In 2030 zullen er ruim 2 miljoen 75-plussers zijn, 720.000 meer dan nu. Wat betekent dit voor de vraag naar zorg en ondersteuning? De publicatie geeft meer zicht op de toename van het aantal ouderen en waar deze ouderen zullen wonen. En ook wat de kenmerken zijn van de huidige en toekomstige ouderen. Zaken als de huishoudvorm, het opleidingsniveau, het inkomen en digitale vaardigheden beïnvloeden immers de vraag naar zorg. Met de toename van het aantal ouderen stijgt ook de urgentie om een oplossing te vinden voor de knelpunten in de zorg voor zelfstandig wonende ouderen. Deze knelpunten worden ook in deze publicatie beschreven.
Rapport ‘Monitor Investeren in de Toekomst 2017’ (bijlage bij Aanbiedingsbrief Staat van de volkshuisvesting 2017)
Rigo – Ministerie van BZK, april 2017
De Monitor Investeren in de toekomst (MIT) heeft als doel inzichtelijk te maken welke opgaven het meer zelfstandig wonen van ouderen en mensen met beperkingen levert voor het woonbeleid.
Van beschermd wonen naar een beschermd thuis.
Commissie Toekomst beschermd wonen, 2015
Een advies uit over de toekomst van het beschermd wonen. Het betreft de ontwikkeling van een visie, uitgangspunten voor een financieel verdeelmodel en gemeentelijke samenwerking.
Meer informatie
- Databank ouderenhuisvesting (ministerie van BZK)
