Initiatieven en bestaande wooncoöperaties

Om te anticiperen op krimp was de Friese woningcorporatie Elkien van plan om het seniorencomplex Dekemahiem, dat in niet al te beste staat verkeerde, te slopen en de grond vooralsnog braak te laten liggen. De bewoners van Jirnsum, nabij Leeuwarden, zagen echter nog voldoende mogelijkheden voor de woningzoekenden in het dorp. Om de sloop te voorkomen richtten ze gezamenlijk Doarpskorporaasje Jirnsum op. Iedereen in het dorp mag lid worden van deze wooncoöperatie, het gaat dus niet zozeer om zittende huurders als om bewoners van een bepaald gebied. Doel van de organisatie is het behouden van de mogelijkheid om betaalbaar in het dorp te blijven huren en tegelijkertijd krimp tegen te gaan.

Zowel de woningcorporatie als gemeente en provincie reageren enthousiast op het plan. De initiatiefnemers weten ook lokale notabelen en de Rabobank aan zich te binden. Zo ontstaat een plan voor aankoop van het complex van totaal 25 kleine en eenvoudige woningen. Deze zijn geschikt voor ouderen, starters en alleenstaanden, dus overwegend mensen met lage inkomens, al wil de vereniging hier niet specifiek naar kijken. Volgens de business case komt de huurprijs na aankoop en renovatie naar verwachting uit op 450 euro per maand.

Na verschillende uitwerkingen en onderhandelingen met partijen, koopt Doarpskorporaasje Jirnsum de panden van de corporatie voor de marktwaarde. Korting is niet mogelijk, maar door de staat en locatie van het complex is de prijs zeer laag. Bovendien vallen de woningen nu buiten de volkshuisvestelijke regels, zo zijn bepalingen over toewijzing en inkomensgrenzen niet meer van toepassing op de nieuwe huurders. De Rabobank financiert de aankoop van de woningen met een lening die de wooncoöperatie in 10 jaar weer af moet lossen. De gemeente Leeuwarden staat voor die periode garant voor een deel van de lening. Daarnaast verstrekt de provincie Friesland een lening voor de tweede hypotheek die nodig is voor de renovatie van de woningen.
In juli 2017, een jaar na de aankoop van Dekamahiem, gaat deze renovatie van start. Na een grondige opknapbeurt kunnen de woningen dan eindelijk weer verhuurt worden aan dorpsbewoners. Het bestuur van Doarpskorporaasje Jirnsum, dat bestaat uit enkele actieve mensen in het dorp, zal de drijvende kracht blijven achter de organisatie.

Eind 2010 ontstaat in Zwolle het idee om een vorm van collectief wonen voor ouderen met weinig geld te realiseren, een gat in de markt. Zowel corporaties als commerciële partijen vinden het een interessant plan maar achten het niet haalbaar vanwege de hoge investeringen. De initiatiefnemers leggen zich daar niet bij neer en beginnen van onderaf, met financiële steun van de provincie Overijssel. Op enkele huiskamerbijeenkomsten blijkt veel belangstelling, waarna een vereniging wordt opgericht met de naam Krasse Knarrenhof Zwolle. Na twee jaar zijn er 250 leden, bouwtekeningen voor een complex van 47 woningen en een locatie waar een bod op is gedaan. Het plan gaat uit van een hofje met 50 procent koop en 50 procent huur woningen waarvan 20 procent vrije sector en 30 procent sociale huur. Na het bereiken van overeenstemming met de gemeente Zwolle over de aankoop van het beoogde bouwkavel in de wijk Aa-landen is in april 2017 gestart met de bouw.

Ook buiten Zwolle sluit het concept van de Knarrenhof duidelijk aan bij een behoefte. Op steeds meer plekken ontstaan Knarrenhofverenigingen. De leden zijn tussen de 42 en 90 jaar en willen zich voorbereiden op hun oude dag. Inmiddels is er ook een (landelijke) Stichting Knarrenhof NL, die pas in actie komt als er plaatselijke initiatiefnemers zijn. De groep geïnteresseerden gaan naar de gemeente met de vraag of zij mee wil werken. Samen zoeken ze een locatie, maken een exploitatieplan en doen een bod op de grond. Het idee is dat het eigenaarschap van de hofjes bij de bewoners en hun lokale coöperatieve vereniging komt te liggen. De landelijke stichting Knarrenhof NL doet dan de administratie en het beheer.

Zie knarrenhof.nl

De afgelopen jaren zijn de inwoners van het Friese Wûns, een dorp met ongeveer 300 inwoners in de gemeente Súdwest-Fryslân, bezig geweest met de realisatie van een dorpseigen verhuurcoöperatie van sociale huurwoningen. Aanvankelijk wilde men de zes bestaande huurwoningen overnemen die woningcorporatie Elkien op termijn zou gaan afstoten. Het dorp zag dit als een aanslag op de leefbaarheid en na aanvankelijke woede, besloot men – na het maken van een dorps- en woonvisie, gefaciliteerd en gefinancierd door Elkien – de woningen dan maar zelf te gaan kopen en verhuren. Gaandeweg het proces bleek het voor de dorpscoöperatie rendabeler om vier bestaande woningen te laten slopen (door en voor rekening van Elkien) en op de vrijgekomen plaats zes, en elders in het dorp nog twee, nieuwe woningen te bouwen. Platform31 heeft een methodiekbeschrijving ontwikkeld voor de benadering in Wûns die u hier kunt downloaden .

De Van der Pekbuurt is een historisch tuindorp in Amsterdam-Noord uit de jaren ‘20 van de vorige eeuw waarvoor al enkele jaren radicale stadsvernieuwingsplannen bestaan. De woningen zijn in slechte staat en woningcorporatie Ymere, die verreweg het meeste bezit heeft in de buurt, wil met sloop en nieuwbouw meer diversiteit creëren. De bewoners zijn het hier niet mee eens en richten een huurdersvereniging op. Na een jarenlange strijd weet de gemeente de impasse te doorbreken. Sloop gaat van tafel, het plan is nu grootschalige renovatie en deels verkoop aan particuliere eigenaren die zelf zullen opknappen. Een aantal bewoners wil dat ook sociale huurders hun eigen woningen mogen vernieuwen en beheren, om zo meer kwaliteit in de buurt te realiseren dan waar de woningcorporatie toe in staat is. De initiatiefnemers zien dat bij voorkeur in groepsverband, waarvoor een wooncoöperatie de beste optie lijkt. Ymere is bereid mee te gaan in renovatie in eigen beheer en biedt twee blokken van in totaal dertig woningen aan, omsloten door een binnentuin.

In maart 2015 wordt de coöperatie officieel opgericht met als doel het voorzien in woonruimte voor mensen met een kleine portemonnee. De organisatie krijgt de naam Copekcabana, waarbij ‘co’ staat voor coöperatie, ‘pek’ voor Van der Pekbuurt en ‘cabana’ voor exotische zelfbouw. De coöperatieve vereniging heeft als doel woningen en woonmilieus door bewoners zelf te laten beheren en ontwikkelen, zowel in de sociale huur als middel-dure huur. Daartoe richt zich zowel op de huidige bewoners van de blokken, als andere geïnteresseerden in de buurt. Voorwaarde voor lidmaatschap is dat ze er hun schouders onder willen zetten. Ook moeten potentiële leden-bewoners voldoen aan inkomensgrenzen vergelijkbaar met sociale huur.

Als eigenaar geeft woningcorporatie Ymere vanaf het begin aan de panden niet zomaar te willen verkopen. Toch gaan verschillende werkgroepen, met steun van experts, stakeholders en verschillende partijen in Amsterdam, aan de slag met de uitwerking van dit idee. Begin 2017 presenteert Copekcabana een uitgewerkt coöperatieplan, met daarin o.a. een businesscase, opzet voor de organisatie en uitvoering van de renovatie. Om het grootste deel van de woningen in de sociale huur te kunnen houden, vraagt het initiatief een aankoopprijs die 35 procent onder de sterk oplopende marktwaarde ligt. Ymere wijst dit verzoek enkele maanden later formeel af omdat de leden van Copekcabana zo de lange wachtlijsten in Amsterdam zouden omzeilen. Wel is de corporatie nog steeds bereid om de renovatie in collectief zelfbeheer uit te voeren. Samen met de initiatiefnemers wordt nu een beheercoöperatie opgezet waarbij eigendom van het vastgoed bij Ymere blijft en Copekcabana de kans krijgt het streven naar lokaal betrokken en verantwoordelijke huurders vorm te geven.

Zie Copekcabana.nl

Een groep 50-plussers in Amsterdam is al geruime tijd op zoek naar gezamenlijke huisvesting binnen de ring A10. Gekozen wordt voor een coöperatie om het collectieve belang van de leden, het realiseren van betaalbare huurwoningen in een gemeenschappelijke setting, te bereiken. Het initiatief streeft in eerste instantie naar het realiseren van een woon-werkgebouw in collectief particulier opdrachtgeverschap. Verschillende opties in Amsterdam-Noord worden en zijn verkend, maar blijken lastig te realiseren. Als alternatief wordt daarom de samenwerking gezocht met een woningcorporatie in Amsterdam. Deze zal het vastgoed ontwikkelen, waarna Noorderzon als beheercoöperatie het gebouw in gebruik neemt.

CV-noorderzon.nl

De bewoners van de Haagse Roggeveenstraat willen hun huizen kopen van woningcorporatie Haag Wonen. Aanleiding is de voorgenomen sloopplannen wegens de slechte staat van de woningen. Voor de corporatie is renoveren financieel niet haalbaar, de bewoners zien deze klus wel zitten. Medio 2014 komen de bewoners in verzet. Het doel is de woningen opknappen en de straat in de huidige staat behouden wat betreft sociale samenstelling. Deze samenhang is reeds ontstaan rond de gemeenschappelijk binnentuin.

Haag Wonen is verrast door dit initiatief, maar besluit het toch ruimte te geven. Er wordt een werkgroep opgezet waarin naast de bewoners en de corporatie ook de gemeente en huurdersvereniging aanschuiven. De werkgroep overlegt maandelijks over de voortgang in de verkenning en verdere uitwerking van het initiatief. Zo wordt een businesscase opgesteld voor aankoop van de 65 woningen en de benodigde renovatie. Intern bespreken de bewoners hun wensen omtrent beoogde doelgroep, mate van zelfbeheer en vorm van bestuur. Gaandeweg groeit het draagvlak. Alle partijen willen dat de wooncoöperatie wordt opgericht.

Zowel landelijk als lokaal is er belangstelling voor de Roggeveenstraat als koploper. Belangrijkste obstakel voor de realisatie van het initiatief is de marktwaarde van de woningen en de kosten van de renovatie tegenover de wens een lage huur te behouden. Slechts met een grote korting op de aankoopprijs is deze businesscase rond te krijgen. De corporatie is hier bereid de woningen voor de helft van de marktwaarde te verkopen en de gemeente Den Haag komt met een erfpachtconstructie.
Na een kleine drie jaar praten, nadenken en rekenen, lanceren de bewoners samen met Haag Wonen en de gemeente hun wooncoöperatie op 1 juni 2017. Het initiatief ontvangt hierop veel media aandacht op televisie en in kranten. De laatste horde voor de oprichting is nog de officiële goedkeuring van de Autoriteit Woningcorporaties voor de verkoop van het vastgoed..Een uitgebreide procesomschrijving staat in de publicatie Op weg met de wooncoöperatie.

Coöperatieve Woningbouwvereniging Tuinstadwijk Daal en Berg in Den Haag, ook wel bekend als de Papaverhof, is één van de oudste wooncoöperaties (1917) in Nederland die nog steeds functioneert met bestuur vanuit bewoners. Het complex bestaat uit 128 laag- en hoogbouwwoningen waarvan een deel van de woningen valt binnen de sociale huur.

Zie Daalenberg.nl

Amsterdamsche Coöperatieve Woningvereeniging “Samenwerking” BA is een wooncoöperatie opgericht in 1908 met ruim 900 grotendeels vrije sector huurwoningen. De vereniging telt 3900 leden die elk een klein aandeel hebben in de vereniging. Vanwege de grote belangstelling, betaalbare en goed onderhouden woningen in Amsterdam-Zuid, kent De Samenwerking al geruime tijd een stop op nieuwe aanmeldingen, behalve voor kinderen van leden. "(new-window) Zie Samenwerking.org":http://www.samenwerking.org/

Coöperatieve Woonvereniging De Middelhorst is een wooncoöperatie in gemeente Haren in Groningen, opgericht in 1951. De vereniging heeft 87 woningen bedoeld voor ouderen met een minimum leeftijdsgrens van 50 jaar. Er is sprake van collectief eigendom en nieuwe leden kopen het woonrecht als ze hun intrek nemen.

Zie Middelhorst.nl

Deze wooncoöperatie ontstond rondom een toenmalig nieuwbouwcomplex in Maastricht met 80 woningen, opgeleverd in 1989 als een van de voorlopers van collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). De bewoners huren van de vereniging en voeren samen het beheer. De woningen variëren van grote eengezinswoningen, met een huur tot 650 euro, tot kleine appartementen met een huur rond de 350 euro. Daarnaast betalen de bewoners een maandelijkse bijdrage voor de gemeenschappelijke ruimtes.

Zie Vernieuwendwonen.nl

Coöperatieve vereniging voor woning exploitatie Segbroekhof te Den Haag is in 1953 opgericht in lijn met het gedachtegoed van ‘de Samenwerking’ in Amsterdam. Het doel is de leden goede en betaalbare huisvesting bieden, zonder winstoogmerk. Het eigendom bestaat uit vijf flats met in totaal 160 woningen die zijn gerealiseerd met een klein financieel belang van de eerste ledenbewoners in de bouwkosten; het grootste deel van het geld werd geleend. Ook nu hebben bewoners nog een klein aandeel in de coöperatie en moeten leden twee referenties overleggen voor ze in aanmerking komen voor een woning.

Zie Segbroekhof.nl

Woonwijkvereniging De Volharding is opgericht in 1993. De vereniging bestaat uit 72 ruime vijfkamer eengezinswoningen uit 1971, aan de oostkant van Capelle aan den IJssel in de wijk Oostgaarde. 49 woningen vallen binnen de sociale sector en 23 zijn eigendom van bewoners. De huurwoningen zijn collectief bezit van de vereniging die wordt bestuurd door zeven vrijwilligers. Zij regelen het onderhoud, de verhuur en de exploitatie. Dankzij deze constructie en de grote zelfwerkzaamheid van de bewoners blijven de huurwoningen betaalbaar. De huurprijzen variëren tussen de 375 en 430 euro per maand.

Zie wwvdevolharding.nl