Verdieping G40 en G4- Leerkring

Succesvol werken met de nieuwe Omgevingswet vraagt om een andere manier van werken. Dat wordt ingegeven door vier verbeterdoelen, maar ook door de zes instrumenten die onder de Omgevingswet van kracht zullen zijn. De G40- en G4 gemeenten bereiden zich op diverse manieren voor op de wet. Een aantal gemeenten loopt voorop. Zij innoveren en zitten al diep in de materie. Tijdens de leerkring Omgevingswet van de G40 en G4 verdiepen we ons in diverse thema’s die van belang zijn voor de invoering van de Omgevingswet.

Elke maand verkennen we in de leerkring een ander thema. De opbrengst van de leerkring delen we graag met u, in korte notities, blogs of verslagen.

Eindelijk is er duidelijkheid voor gemeenten: op 1 januari 2024 wordt de Omgevingswet ingevoerd. Nu is het zaak om de gemeentelijke organisatie zo goed mogelijk hierop voor te bereiden. De gemeente Eindhoven en de gemeente Arnhem vertellen hoe zij hun programma Omgevingswet over laten gaan in de organisatie.

Lees verder

De Omgevingswet moet zorgen voor meer inzichtelijkheid en een betere dienstverlening. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) speelt hierin een belangrijke rol. Hoe zorg je ervoor dat dit begrijpelijk is voor burgers die hiermee te maken krijgen? En zijn er nog andere dingen die een gemeente kan doen om de dienstverlening te verbeteren? In de leerkring bespraken we op 9 februari de dienstverlening. Op basis hiervan hebben we 11 tips voor een begrijpelijk DSO.

Lees verder

Terwijl gemeenten zich voorbereiden op de inwerkingtreding van de Omgevingswet gaan de ontwikkelingen rond het DSO en juridische ontwikkelingen door. In de leerkring Omgevingswet bespraken de programmamanagers van de G40/G4 het proces rondom de inwerkingtreding, hoe het ervoor staat met de leveranciers van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, de serviceketen, implementatie, Indringend Ketentesten en Tijdelijk Alternatieve Maatregelen. Over dit laatste deelde gemeente Deventer recente ervaringen.

Lees het verslag

Nu de invoering van de Omgevingswet is uitgesteld tot ten minste 1 juli 2023, pleiten enkele grote steden voor een nog latere invoeringsdatum. Eindhoven, Den Haag en Groningen willen de wet op 1 januari 2024 laten ingaan. Zo is er voldoende voorbereidingstijd na het definitieve besluit in de Eerste Kamer, dit voorjaar. De VNG houdt een ledenraadpleging om tot een goed advies te komen aan de Senaat. Gemeenten kunnen ondertussen op minstens vijf punten doorgaan met hun voorbereidingen.

Lees het verslag

Dit is de tijd om je Digitaal Stelsel Omgevingswet te ontwikkelen als gemeente. Met het aangekondigde uitstel van de Omgevingswet is de laatste horde naar inwerkingtreding van de Omgevingswet in zicht. Die heeft alles te maken met de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet.

Lees het verslag

Het wijzigen van het omgevingsplan zorgt vaak voor hoofdpijn. Juridische veranderingen door de Omgevingswet kunnen deze hoofdpijn verergeren. Er zijn echter (tijdelijke) maatregelen die je kunt nemen om deze wat te verlichten. In de leerkring Omgevingswet G40/G4 is besproken welke juridische constructies er zijn om de overgangsperiode naar de Omgevingswet te overbruggen.

Lees verder

Voor complexe actuele vraagstukken is integraal regionaal samenwerken onmisbaar. Dat vraagt om regionale netwerken met een sterk gevoel van urgentie en eigenaarschap, stelt hoogleraar bestuurskunde Geert Teisman. In G40/G4-gezelschap pleit hij voor het goed benutten van ‘tussenruimte’: ruimte tussen bestuurslagen waarin door collectieve samenkomst meer mogelijk is dan in de afzonderlijke organisaties. De Omgevingswet – nu nog in de wachtkamer – kan dit uitstekend faciliteren.

Lees verder

Human Resource Management (HR of HRM) staat soms ver af van de directe veranderingen die de Omgevingswet met zich meebrengt. Toch is een tijdige koppeling met de HR-afdeling noodzakelijk voor een geslaagde invoering van de Omgevingswet. Nieuwe competenties die gevraagd worden van medewerkers gaan over gespreksvaardigheden, netwerkvaardigheden en politieke en bestuurlijke sensitiviteit. Om dit in de woorden van voormalig minister Schultz te schetsen: “Het succes van de Omgevingswet is voor 80% cultuur(verandering) en bestaat slechts voor 20% uit regels”.

Lees verder

De invoering van de Omgevingswet komt – opnieuw – dichterbij. Veel G4- en G40-gemeenten kijken met vertrouwen naar 1 januari 2023; hier en daar zijn de programmateams zelfs al ‘over’ naar de lijn of gaat dat binnenkort gebeuren. Begrotingen en personeelsplanningen laten zich immers minder makkelijk uitstellen dan de wet. Na zo’n overgang gaat elke afdeling verder met de eigen instrumenten en processen. Wie dirigeert vanaf dan het ‘Omgevingsorkest’, zorgt voor samenhangende tonen en een beleidscyclus die soepel draait?

Lees verder

De invoering van de Omgevingswet kan consequenties hebben voor de dienstverlening van gemeenten. De Vereniging Directeuren Publieksdiensten (VDP) maakte een checklist met alle activiteiten op het gebied van dienstverlening om voorbereid te zijn op de Omgevingswet. Hoe kunnen gemeenten zich voorbereiden en voorkomen dat het niveau van de dienstverlening (tijdelijk) achteruitgaat? En hoe wordt er landelijk nagedacht over een serviceorganisatie?

Lees verder

De gemeenteraadsverkiezingen staan voor de deur. In maart gaat Nederland naar de stembus en worden in bijna alle gemeenten nieuwe raadsleden gekozen. Hoewel dit een democratisch feestje is, betekent het ook dat er veel raadsleden (en vervolgens ook wethouders) met kennis van de Omgevingswet vertrekken. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een goede overdracht, zodat raadsleden een flitsende start kunnen maken met deze complexe materie. Een aantal gemeenten heeft al ervaring opgedaan en deelt hun geleerde lessen.

Klik hier voor het uitgebreide verslag en de opnames

Nicole Hardon (Rijkswaterstaat) gaf een presentatie (pdf) over het aanvullingsspoor Bodem: wat is de stand van zaken en waar zit de belangrijkste impact op gebiedsontwikkelingen en de interne organisatie?
Luc van Heijst en Ymke Hofhuis (beide VNG) verzorgden een presentatie (pdf) over het aanvullingsspoor geluid en gingen eveneens in op de losse eindjes en de belangrijkste veranderingen na invoering.
Het aanvullingsspoor Grondeigendom kwam in februari 2021 al plenair aan bod: zie hier het verslag met presentaties van die bijeenkomst

Klik hier voor het uitgebreide verslag, de opnames en presentaties

Marco Pot en Marc Timmerman werken voor de gemeente Amsterdam aan een financiële impactanalyse. In hun presentatie (pdf) gingen ze in op de werkwijze en de belangrijkste uitkomsten en zoomden ze in op wat dit betekent voor de nieuwe legesverordening.
Paul Huigens, coördinator financiën en structurele effecten bij de VNG, ging in zijn presentatie (pdf) in op de soorten structurele effecten – wettelijk ingegeven vs. als gevolg van beleidskeuzes – en de ondersteuning die de VNG biedt.
Carolien Drupsteen, programmamanager Omgevingswet in Amersfoort, vertelde over de uitkomsten van een onderzoek naar de financiële effecten in haar gemeente. Ze informeerde de raad over de ‘beleidsknoppen’ in deze raadsinformatiebrief. Lees ook het onderzoeksrapport (pdf) van Ecorys en Senze.

Klik hier voor het uitgebreide verslag, de opnames en presentaties

Een belangrijke randvoorwaarde voor de invoering van de Omgevingswet is een werkend digitaal stelsel Omgevingswet: het DSO. Via het DSO kunnen initiatiefnemers, overheden en belanghebbenden snel zien welke ontwikkelingen zijn toegestaan in de fysieke leefomgeving. Ook voor meldingen en vergunningen is het DSO het digitale kruispunt. Juist met het DSO moet nog flink geoefend en onderling afgestemd worden voordat het systeem klaar voor gebruik is op 1 juli 2022. Hoe pak je dat oefenen goed aan?

Klik hier voor het uitgebreide verslag, de opnames en de presentaties

Toezicht en Handhaving (pdf), Patricia Palmen, VNG
Praktijkpitch gemeente (pdf), Tilburg
Praktijkpitch gemeente (pdf), Utrecht

De Omgevingswet geeft aanleiding om de processen van vergunningverlening aan te passen. Niet alleen vanwege het nieuwe digitale stelsel dat straks wordt ingevoerd, maar ook omdat gemeenten én andere overheden de lat hoog leggen qua dienstverlening. Een snellere vergunningverlening bij eenvoudige aanvragen, bijvoorbeeld, of een dialoog volgens de ‘ja, mits’-gedachte op gang brengen bij complexe en grote initiatieven. Vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet geldt er een ondergrens van wat minimaal op orde moet zijn: initiatieven moeten kunnen worden ingediend en gemeenten moeten vergunningen en meldingen kunnen, ontvangen, behandelen en beoordelen binnen de nieuwe termijnen. Tijdens de G40/ G4 leerkring van 1 juli 2021 delen de VNG, Omgevingsdienst Regio Arnhem en de gemeenten Amsterdam en Lelystad ervaringen over wat in aanloop naar de inwerkingtreding te doen staat.

Lees het inhoudelijk verslag

De transitie van ruimtelijke ordening naar de Omgevingswet is bij gemeenten tot nu toe onderbedeeld in een programma. Bij of na de inwerkingtreding van de wet (1 juli 2022) zal het programma overgebracht zijn naar de lijn. Hoe werkt deze transitie? Wie neemt het eigenaarschap over? En wanneer laat je het management los als programmamanager? Programmamanagers Omgevingswet delen ervaringen over hun zoektocht naar hoe en waar de Omgevingswet in de lijn zal landen na de inwerkingtreding. Twee gemeenten laten zien hoe zij te werk gaan. Vervolgens reflecteert RIO Leo Everts op de werkwijzen met nog aanvullende voorbeelden.

Lees het inhoudelijke verslag

Participatie bij ruimtelijke besluiten en initiatieven is allesbehalve een nieuw fenomeen. Toch wordt participatie veelal in één adem genoemd met de nieuwe Omgevingswet, die zoals het nu lijkt op 1 januari 2022 wordt ingevoerd. De wet verandert namelijk enkele randvoorwaarden waarbinnen overheden en initiatiefnemers participatie moeten organiseren. Tijdens de laatste G40/G4-leerkring Omgevingswet ging de VNG in op de meest relevante wijzigingen die schuilen onder de ‘participatieparaplu’, inclusief de voorbereiding die dit voor gemeenten meebrengt. De gemeenten Amersfoort, Alkmaar, Breda, Ede en Haarlemmermeer lieten vervolgens zien hoever ze met dat ‘huiswerk’ zijn en welke keuzes ze maken.

Lees het inhoudelijk verslag

Het digitale stelsel is een belangrijk onderdeel dat werkzaam moet zijn bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De afgelopen tijd zijn er een aantal werkplaatsen gestart waarin gemeenten zijn gaan oefenen met het DSO. Tegelijkertijd uitten gemeenten zorgen over het digitale stelsel, is het stelsel en de keten wel op tijd werkzaam? De tijd begint te dringen en deze tijd hebben de gemeenten hard nodig om te kunnen oefenen, zo blijkt uit een korte peiling tijdens de G40/G4 leerkring Omgevingswet. Tijdens deze leerkring op 18 maart vertellen de VNG en gemeente Amsterdam hoe zij bezig zijn met het oefenen met het nieuwe stelsel en het werkend krijgen van de gehele keten.

Lees het inhoudelijk verslag

“Wat hebben Regionale Energie Strategie (RES) en de Omgevingswet met elkaar te maken?” Met die vraag gingen ambtenaren van de G40 themagroepen Duurzaamheid & Omgevingswet eind februari aan de slag. Onder begeleiding van Gerrie Fenten (NP RES) bekeken de gemeenten diverse vraagstukken: Hoe veranker je keuzes voor zon, wind en energie-infrastructuur ten opzichte van andere opgaven en belangen in de instrumenten van de Omgevingswet? Hoe zorg je voor een goede landschappelijke inpassing? Welk rol pak je als gemeente en hoe kan je hierin samenwerken met andere partijen? De conclusie: duurzaamheid houdt niet op bij de gemeentegrens dus we hebben elkaar hard nodig. 

Lees het inhoudelijk verslag

Met de inwerkingtreding in aantocht (1-1-2022) is het belangrijk om tijdig na te denken over wat de Omgevingswet betekent of kan beteken voor maatschappelijke opgaven. Zo ook voor de woningbouwopgave. In alle vier de verbeterdoelen van de Omgevingswet zitten aspecten die van belang zijn voor gebiedsontwikkeling, en dus voor de projecten die meedoen aan het Programma Stedelijke Transformatie. Tijdens de G40/G4leerkring Omgevingswet op 4 februari werd op dit raakvlak ingegaan, door de Aanvullingswet Grondeigendom onder de loep te nemen.

Lees verder

“Als G6 zijn we blij met het uitstel van de wet”, zegt Marcel Tieman, veranderregisseur bij de gemeente Amsterdam en Utrecht. “Dat is nodig om bijvoorbeeld de digitale standaarden – een randvoorwaarde voor invoering – op tijd gereed te hebben.” Tieman gaat in op wat gemeenten nog te doen staat. Zoals het leveren van nieuwe content voor het DSO, om zo de dienstverlening per 1 januari 2022 in stand te houden. Hij benadrukt de cyclusgedachte en zoomt in op wat nodig is voor een omgevingsplan waar burgers en bedrijven wat aan hebben.

Leana Vlok en Sarah Ros (VNG) vertellen over de slag van juridische naar toepasbare regels en de vragenbomen die daarvoor nodig zijn. “Wat heeft uw gemeente aan hulp nodig om toepasbare regels te implementeren?”, vragen ze de groep. Het interbestuurlijk afstemmen van beleid en regels blijkt daarbij op één te staan. “Dat is inderdaad complex”, beaamt Vlok. “Maar ook belangrijk voor een goede dienstverlening. Het niet wenselijk dat een aanvrager voor één activiteit afzonderlijke vragenbomen moet gaan invullen. Gemeenten hebben met ketenpartners als waterschappen af te stemmen. Het ligt voor de hand om dat in regionaal werkgroepverband te doen, want waterschappen hebben al snel tien tot twintig inliggende gemeenten.” Vlok en Ros lichten een stappenplan voor het implementeren van toepasbare regels toe en hebben voor de meest voorkomende activiteiten (‘topactiviteiten’) in kaart gebracht met welke ketenpartners afstemming nodig is.