Stimuleren kleine maatregelen: SPUK energiearmoede

Behalve de eerdergenoemde compensatiemaatregelen keerde de rijksoverheid in 2022 en 2023 aan gemeenten ook de Specifieke Uitkering (SPUK) Energiearmoede uit. Dit gebeurde naar rato van het aantal huishoudens dat in die gemeente in energiearmoede leeft. Het Rijk heeft in totaal tweemaal 150 miljoen euro aan gemeenten uitgekeerd. Met deze middelen kunnen gemeenten, naar eigen inzicht, huishoudens die het hardst getroffen zijn door de hoge energiekosten ondersteuning bieden om energie te besparen. Gemeenten hebben geen plannen in hoeven dienen en hebben grote beleidsvrijheid bij het bepalen hoe zij de middelen inzetten. De besteding van al deze middelen door de gemeente moet uiterlijk 31 december 2025 zijn afgerond.

We zien grofweg drie categorieën waaraan SPUK-middelen worden besteed:

1. energiecoaching en -fix trajecten,
2. kleine besparende maatregelen (zoals radiatorfolie, tochtstrips en ledlampen) en
3. witgoedregelingen.

Inmiddels combineren veel gemeenten de overgebleven SPUK-middelen ook met de middelen die zij hebben ontvangen in het kader van het Nationaal Isolatieprogramma.

Knelpunten

De keuze van de overheid om de gemeenten tegemoet te komen met een SPUK leidt wel tot ongemak over de verantwoording van dit soort tijdelijke uitkeringen, die veel tijd opslokt van de ontvangende gemeenten. Zie bijvoorbeeld dit VNG-artikel.

Het TNO rapport Energiearmoedebeleid in een stroomversnelling van eind 2022 geeft een overzicht van andere knelpunten die gemeenten in de uitvoering tegenkomen, zoals:

• Personeelstekort en onvoldoende financiële middelen om energiearmoede aan te pakken zoals dat volgens hen gewenst is.
• Onduidelijk beeld bij de rollen en verantwoordelijkheden van het Rijk, de gemeente en woningcorporaties en onduidelijkheid over hun eigen takenpakket
• Bureaucratie: incidentele middelen, verantwoording kost tijd

Zie ook de halfjaarlijkse monitoring vanuit TNO bij gemeenten over de uitvoering van energiearmoedebeleid.

Uit een eerder TNO-rapport Energiearmoedebeleid in stroomversnelling komen de volgende knelpunten naar voren:

• Aanbesteding: besteden van middelen duurt erg lang, zeker bij grotere gemeenten waar het om hogere bedragen gaat en wanneer moet worden aanbesteed. Bijkomend nadeel is dat soms een minder wenselijke partij zonder lokale kennis de aanbesteding wint omdat ze op papier beter aan de voorwaarden voldoen. Pianoo (RVO) heeft hier een traject voor.
• AVG: het vinden van de juiste huishoudens is lastig, het is nu vaak schieten met hagel. Paar voorbeelden benoemen van hoe gemeenten te werk zijn gegaan (bijvoorbeeld via andere afdelingen/organisaties, deur-tot-deur gebaseerd op data, et cetera)
• Achter de voordeur komen: de kwetsbaarsten doen meestal niet open.
• Staatssteun: gemeenten mogen niet te veel geld uitgeven bij aanpak corporatiewoningen omdat dat als staatssteun kan gelden.