Op weg naar een schuldenvrij leven

Op 17 september 2015 is Tamara Madern gepromoveerd op het onderzoek, “Op weg naar een schuldenvrij leven. Gezond financieel gedrag noodzakelijk om financiële problemen te voorkomen” Haar dissertatie laat zien dat de kans dat een klant in financiële problemen komt niet. Financiële problemen worden doorgaans veroorzaakt door een optelsom aan gedragingen die op elkaar inwerken. Madern laat zien dat psychologische factoren een rol spelen bij het ontstaan van schulden. Iedereen kan in zijn leven met pech te maken krijgen en daardoor in de schulden terecht komen. Maar het wordt steeds duidelijker dat psychologische factoren van invloed zijn op de kans dat er financiële problemen ontstaan. Gemiddeld genomen is het dus geen toeval dat de een wel in de schulden terecht komt en de ander niet.

Er komen verschillende factoren naar voren uit het onderzoek:

• Als klanten hun administratie niet (voldoende) bijhouden, is de kans op financiële problemen groter;

• Als klanten niet goed weten waar belangrijke papieren liggen, is de kans op financiële problemen groter;

• Als klanten minder vooruit plannen, is de kans op financiële problemen groter.

Bovenstaande verbanden klinken vrij logisch. Maar er zijn ook minder logisch klinkende verbanden:

• Klanten die op de prijs letten en prijzen vergelijken, zitten vaker in financiële problemen;

• Klanten die de voorwaarden van hun financiële producten controleren, hebben een grotere kans op financiële problemen.

Dergelijke verbanden werden eerder ook al aangewezen door Amerikaanse onderzoekers in hun boek over Schaarste. Het lijkt voor de hand te liggen dat dit verband wordt verklaard door de noodzaak om op de prijs te letten als je weinig te besteden hebt.

De belangrijkste conclusie van het promotieonderzoek luidt dat er samenhang is tussen bepaalde gedragingen (zoals het niet bijhouden van de post of moeite hebben met het letten op de uitgaven) en psychologische kenmerken van mensen zoals in dit geval een lage zelfcontrole. Het niet bijhouden van de post staat niet op zichzelf, maar is een uiting van het moeilijk vinden om je gedrag te sturen. Voor professionals die zich bezighouden met financiële problematiek is dit een belangrijke constatering. Het duidt erop dat het niet voldoende is om mensen te leren hoe ze hun post moeten openen. Het is van belang dat mensen op weg geholpen worden om – in dit geval – hun zelfcontrole te vergroten.

Om bovenstaande constatering te verhelderen kan je een vergelijking maken met afvallen. Mensen kunnen wel leren hoeveel punten in termen van de WeightWatchers een saucijzenbroodje telt. Maar zolang we mensen die willen afvallen niet helpen aan strategieën om hun verlangen te beteugelen, is het aanleren van punten niet voldoende om hen te ondersteunen bij hun dieetambitie.

Het promotieonderzoek toont aan dat er naast zelfcontrole ook andere variabelen van invloed zijn op de kans dat een klant in financiële problemen komt.:

Madern heeft haar resultaten ook verwerkt in een handreiking voor uitvoerende professionals.

• Madern, T. E. (2015) Op weg naar een schuldenvrij leven. Gezond financieel gedrag noodzakelijk om financiële problemen te voorkomen. Drukkerij Wilco. Amersfoort

• Handreiking De eindjes aan elkaar knopen

Madern, T. E. (2015) Op weg naar een schuldenvrij leven. Gezond financieel gedrag noodzakelijk om financiële problemen te voorkomen. Drukkerij Wilco. Amersfoort

Mullainathan, S., Shafir, E. (2013) Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. Maven, Amsterdam