Inhoud kennisdossier
- Ecosysteem van impact ondernemen
- Interne organisatie gemeente
- Brede welvaart en/of SDGs als uitgangspunt
- Draagvlak voor impact ondernemen organiseren
- Inrichten team verantwoordelijk voor impact ondernemen
- Impactvol inrichten ondernemersdienstverlening
- Maatschappelijk verantwoord inkopen
- Vastgoed beschikbaar stellen
- Verbinding aangaan met andere stakeholders
- Regionaal beleid stroomlijnen
Impact meten
(Impact) ondernemers realiseren impact op diverse terrein zoals het verhogen van arbeidsparticipatie van kwetsbare doelgroepen of het bevorderen van de circulaire economie. Het blijkt lastig om impact in harde cijfers af te meten. Dit maakt het meteen één van de barrières voor impact ondernemers om (start)kapitaal te verkrijgen. Voor stakeholders zoals gemeenten of financiers is het nodig om aan te tonen dat impact wordt gerealiseerd. Als dit niet op een objectieve manier meetbaar is, dan zijn financiers terughoudend bij het verstrekken van kapitaal.
De SER (2016) dringt er op aan dat impact ondernemers hun toegevoegde waarde meten en zichtbaar maken. De ministeries van SZW en EZK en BZK hebben daartoe gezamenlijk het initiatief genomen om een opdracht te verlenen aan Avance Impact, Impact Center Erasmus en Social Enterprise NL om te komen tot een web-based tool, het Impactpad. Deze tool biedt (impact) ondernemingen de mogelijkheid hun impact op eenduidige wijze aan te tonen – en daarmee aan opdrachtgevers (o.a. gemeenten) te laten zien op welke wijze zij kunnen bijdragen aan maatschappelijke doelen. De handleiding bestaat uit een overzicht van de meest relevante impact performance indicators en instrumenten om die te meten voor de thema’s: arbeidsparticipatie, circulaire economie en duurzame waardeketens. Het Impactpad is eveneens beschikbaar voor en te gebruiken door gemeenten en investeerders.
Theory of change
Een essentieel element bij impact meten is de theory of change, deze theorie is de onderlegger van het Impactpad. Hiermee wordt geschetst hoe bepaalde activiteiten (van de onderneming) leiden tot bepaalde veranderingen en impact voor stakeholders. Denk aan het aanbieden van tijdelijk werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het werk is er bovendien op gericht een specifieke afvalstroom (kleding, textiel, kunststoffen, elektronische apparatuur) te herwaarderen. Dit leidt er toe dat de afvalstroom vermindert. Het tijdelijke werk maakt dat mensen werkervaring opdoen, hun sociale netwerk vergroten en uiteindelijk werk vinden bij de ondernemer zelf of bij een andere werkgever. Op basis van deze theory of change blijkt wat de relevante impact indicatoren zijn, bijvoorbeeld uitstroom naar werk en een bepaalde reductie van de afvalstroom.
Maatschappelijke kosten – baten analyse (MKBA)
Een MKBA analyse is een veelgebruikt instrument om maatschappelijk rendement aan te tonen. Een MKBA is een middel om binnengemeentelijk duidelijk te maken op welke beleidsterreinen (en budgetten) een prestatie invloed heeft. Dit kan dienen als basis voor financieringsafspraken omdat het impact van impact ondernemers zichtbaar kan maken.
Financiering van samenhangende zaken komt vaak uit meerdere bronnen. Die met elkaar in verband brengen is vaak een taaie klus en vraagt ‘ontschotting’ binnen de gemeenteorganisatie. Een MKBA kan daarbij nuttig zijn.
Veelal blijkt een volledige MKBA of een kengetallen MKBA niet mogelijk, bijvoorbeeld omdat er nog niet voldoende empirische gegevens zijn om de impact vast te stellen. In dat geval helpt een vereenvoudigde versie (quick scan) om een indruk te krijgen van de impact en om duidelijk te maken wat de aannames zijn. Het maken van een MKBA is dan ook maar voor een deel een rekenkundige exercitie. De meerwaarde van een MKBA is tevens dat partijen (gemeenten, impact financiers) met elkaar vertrouwen krijgen in wat de ondernemer doet.
EU-Taxonomieverordening & Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR)
De EU-Taxonomieverordening die op 1 januari 2022 van kracht is gegaan stelt een uniform EU-breed classificatiesysteem vast op basis waarvan investeerders en bedrijven kunnen beoordelen of bepaalde economische activiteiten duurzaam ofwel groen zijn. De focus ligt in 2022 vooralsnog op de eerste 2 van de 6 aan klimaat en milieu gerelateerde doelstellingen:
- De bestrijding van klimaatverandering (klimaatmitigatie)
- De aanpassing van klimaatverandering (klimaatadaptatie)
- Het duurzame gebruik en de bescherming van hydrologische en mariene hulpbronnen
- De overgang naar een circulaire economie die zowel afvalpreventie als recycling omvat
- De preventie en bestrijding van verontreiniging
- De bescherming van gezonde ecosystemen
Vanaf 1 januari 2023 treden ook de andere doelstellingen in werking. In een later stadium wordt de taxonomie uitgebreid met sociale doelstellingen (sociale taxonomie). De voorspelling is dat dit in de loop van 2022 gaat gebeuren en per 1 januari 2023 van kracht wordt. Economische activiteiten zullen worden getoetst aan technische screeningscriteria (Regulatory Technical Standards, RTS), om te toetsen welke ecologisch duurzaam zijn. De Taxonomie is sterk verbonden aan de SFDR (informatieverordening) die financiële marktdeelnemers verplicht om in periodiek informatie te verstrekken over de “eigenschappen van producten die duurzame kenmerken promoten of duurzame belegging tot doel heeft”. Deze informatie verstrekking moet nu via het systeem van de taxonomie gedeeld worden. In dit artikel van MKB Nederland en dit blog van PWC wordt de invloed en impact van de invoering van de taxonomie (op bedrijven) beschreven.
Voorbeelden
- Code Sociaal Ondernemingen
De Code Sociale Ondernemingen is gebaseerd op de grondslag van impact ondernemen: ‘impact first’. De Code omvat 5 principes, die tezamen laten zien waar impact ondernemen voor staat. Elk van de 5 principes wordt in de Code gevolgd door een praktische uitwerking. De impact ondernemer kan ervoor kiezen die principes – en daarmee de Code – te onderschrijven. Voegt de onderneming ook echt de daad bij het woord en doorstaat deze de beoordeling door de Review Board, dan wordt de sociale onderneming opgenomen in het Register Sociale Ondernemingen. Meer informatie
- MAEX – social handprint
De MAEX – social handprint is ontwikkeld voor sociaal ondernemers om te kunnen visualiseren op welke impact gebieden zij impact maken. De impact wordt gevisualiseerd aan de hand van de zeventien Sustainable Development Goals. De tool is momenteel geschikt voor bedrijven die impact maken als hoofddoel hebben en hier ook de relevante gegevens over bijhouden. De tool maakt het mogelijk om de impact van een bedrijf snel te visualiseren. Op dit moment wordt de tool doorontwikkeld voor het reguliere MKB. Deze zal meer toegespitst zijn op de organisatie van een bedrijf en biedt ruimte voor het meenemen van externe activiteiten die niet vallen onder de ‘core business’ van een bedrijf. De social handprint is niet bedoeld als keurmerk, maar kun je meer zien als een tegenhanger van de ‘footprint’. De social handprint helpt een organisatie om de focus van winst te verleggen naar impact. Ook kan de tool een gesprek over impact op gang brengen tussen een bedrijf en een inkoper. Meer weten? Kijk hier.
- Economy for the Common Good (ECG)
De Economy for the Common Good (ECG) is een snel groeiende internationale beweging. De kern van deze beweging is dat de economie niet wordt gezien als middel om geld te vergaren, maar om als samenleving een goed leven te ervaren. De beweging heeft een software systeem ontwikkeld waarin een bedrijf of organisatie wordt beoordeeld op verschillende onderwerp (die verbonden zijn aan de SDGs, GRI standaarden en EMAS). Je kunt per onderwerp zowel positieve of negatieve punten behalen en dit levert uiteindelijk een certificaat met een label. De ECG is bekend bij de Europese Unie en deze hoopt het systeem te kunnen versterken. De ECG biedt een bedrijf veel ruimte om het ‘eigen verhaal’ te vertellen en wordt gezien als een holistisch meetinstrument. Meer weten? Kijk hier.
- Impact Weighted Accounts Frameworks
Impact-weighted accounts (IWA’s) hebben als doel het gemis aan een internationale standaard voor impactrapportage in te vullen. Met een IWA’s kunnen organisaties hun impact kwantitatief beoordelen. Het Impact-Weighted Account Framework (IWAF) ondersteunt organisaties in het opstellen van een IWA. Het framewerk bestaat uit vijf documenten: introduction, conceptual framework, IWAF, Guidance en Comparison. De laatste twee documenten zijn nog niet gepubliceerd en komen waarschijnlijk in 2022 uit. Het IWAF werkt samen met de Harvard business school, Singapore management university, Rotterdam school of management en impact institute.
- Certified B Corporation
De internationale non-profitorganisatie B Lab verleent het keurmerk certified B corporation aan bedrijven die een hoge standaard hebben op het gebied van transparantie, duurzaamheid en ethiek. Je moet als bedrijf op vijf kernpunten goed scoren om in aanmerking te komen voor certificering: duurzaamheid, arbeidsrechten, transparantie, klanten en de (lokale) gemeenschap. Na het invullen van een B Impact Assesment wordt je als bedrijf beoordeeld door B Lab. Je moet minimaal 80 van de 200 punten scoren in het Assesment. Ook moeten de sociale en duurzame waarden verankerd zijn in de statuten van je bedrijf. Een B-corp certificering is niet gratis, maar het invullen van de Impact Assesment wel waardoor je vast een indruk krijgt of jouw bedrijf voldoet aan de standaarden.
Meer informatie
- Impactpad
Het Impact biedt impact ondernemers praktische hulp bij het zetten van stap(pen) in het meten van impact. De tool is tot stand gekomen in opdracht van de ministeries SZW, BuZa, BZK en IenW.
- Social Enterprise Monitor 2020 (pdf) (september 2020)
Jaarlijks onderzoek naar de ontwikkeling van impact ondernemingen in Nederland.
- Versterken sociaal ondernemerschap (juli 2020)
Rapport van BMC over knelpunten die impact ondernemers tegenkomen en voorstellen voor maatregelen om deze weg te nemen.
- Inkopen met impact Rapport over de manier waarop de rijksoverheid producten en diensten inkoopt. Met haar manier van inkopen van producten en diensten wil de rijksoverheid: de gevolgen van klimaatverandering aanpakken; de ontwikkeling naar een circulaire (duurzame) economie versnellen; baankansen creëren voor mensen die minder makkelijk op de arbeidsmarkt komen.
- Boosting social entrepreneurship, OECD, 2019
De Organisatie voor Samenwerking en Economische Ontwikkeling (OESO) uit Parijs heeft een uitgebreid onderzoek gedaan naar het beleid voor impact ondernemerschap in Nederland. Sociaal ondernemers creëren nieuwe banen en zorgen voor innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven. Impact ondernemerschap past bij Nederland, staat in het rapport, maar wordt in vergelijking tot andere Europese landen beperkt gefaciliteerd door de overheid.
- Sociale Taxonomie (pdf): In dit rapport ‘Draft Report by Subgroup 4: social taxonomy’ geschreven door het Europese Platform on sustainable finance wordt een eerste aanzet gedaan voor de sociale doelstellingen en screeningcriteria die nog moeten worden opgenomen in de taxonomie.
- Eenduidig meten en rapporteren van SDG-impact (pdf). Veel bedrijven en organisaties hebben de behoefte om inzicht te krijgen op hun eigen bijdrage aan de realisatie van de Sustainable Development Goals (SDG’s). Dit is in de praktijk echter niet zo maar te realiseren. In dit rapport van PWC wordt beschreven hoe de impactmeting en rapportering van SDG’s op een eenduidigere en relevantere manier tot stand kunnen komen.
- Monitor brede welvaart & de SDG’s. In de monitor voor Brede Welvaart en SDGs vertaalt het CBS jaarlijks de indicatoren van de SDG’s (zoals opgesteld door de EU) naar indicatoren die passend zijn voor Nederland. Ook wordt hierin beschreven hoe Nederland scoort op verschillende doelstellingen.
Impact meters maken
Het Impactpad biedt impact ondernemers praktische hulp bij het zetten van stap(pen) in het meten van impact.
De Outcomes Academy
De Outcomes Academy is een driedaagse leergang (4 en 5 november 2020) om maatschappelijke vraagstukken vernieuwend en resultaatgericht op te lossen. De leergang wordt verzorgd in samenwerking met het Impact Centre Erasmus (onderdeel Erasmus Universiteit). Daarnaast zullen experts van Oxford University en Social Finance UK onderdelen verzorgen en zijn er experts vanuit het veld betrokken. De doelgroep bestaat uit ambtenaren bij het Rijk, provincie en gemeenten.
De leergang biedt handvatten om te kunnen sturen op maatschappelijke resultaten en impact. Data maakt dit immers in toenemende mate mogelijk. Door niet alleen vooraf resultaten vast te stellen, maar door ook continu te blijven monitoren en waar nodig interventies aan te passen en te verbeteren kan meer impact bereikt worden. Hiervoor wordt internationale casuïstiek behandeld. De rol die nieuwe financieringsmodellen, zoals resultaatfinanciering en Social Impact Bonds, hierin spelen komt uitgebreid aan bod. Zie voor meer informatie
Meer informatie: www.outcomesacademy.nl