Maatschappelijk verantwoord inkopen

Het inkoop- en aanbestedingsbeleid is een belangrijk instrument voor de beweging naar brede welvaart. Maak ‘impact’ daarom uitgangspunt bij alle aanbestedingen en inkoop en stel duurzame en sociale criteria in als norm (zie ook VNG (2019) Model Inkoop- en aanbestedingsbeleid – pdf).

Jaarlijks koopt de Nederlandse overheid samen voor 135 miljard euro in. Dit staat gelijk aan 20 procent van het BNP. Wanneer (decentrale) overheden hun werken, diensten en leveringen duurzaam en sociaal inkopen heeft dit enorme impact. Het gunnen van opdracht aan impact ondernemers kan hierin een belangrijke rol spelen. Duurzaam of sociaal inkopen wordt ook wel maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) genoemd. Dit betekent dat er, naast de prijs en kwaliteit van een product, wordt gekeken naar de effecten van inkoop op duurzaamheid, inclusie en rechtvaardigheid. Door maatschappelijk verantwoord in te kopen, kun je als gemeente invulling gegeven aan SDG12 ‘Verantwoorde productie en consumptie’.

Overheid als aanjager

Overheden zijn als inkoper en regelgever een belangrijke partij in het aanjagen van een duurzame of sociale inkoop. Zij kunnen de vraag naar bijvoorbeeld circulaire producten vergroten en afzetmarkt creëren. En overheden kunnen afdwingen dat bedrijven een maatschappelijke prestatie leveren (zoals het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt). Om dit te bewerkstelligen is het belangrijk om:

  • Gebruik te maken van de diverse beschikbare instrumenten. Een overzicht is weergegeven in deze tabel (pdf)
  • Bij de inrichting van aanbestedingen soms op te delen in kleinere percelen om inkoop bij kleinere impact ondernemers mogelijk te maken. Stem hierover af met impact ondernemers
  • Bereid te zijn te rekenen (en betalen voor) echte prijzen

Tips uit de proeftuin sociaal inkopen van de provincie Brabant

  • Voorkom overvragen
    Als inkopende partij kan je de markt uitdagen, maar wees voorzichtig met overvragen.
  • Organiseer een marktconsultatie
    Om meer grip te krijgen op de innovatieve mogelijkheden van de markt, kan een marktconsultatie verrassende inzichten brengen. Door discussie met marktpartijen haal je op wat ondernemers vinden en toets je wat passend is bij de markt.
  • Stel open kaders en wees duidelijk over het te verwachten resultaat
    Van een aanbestedende dienst wordt verwacht dat zij kaders stellen. Laat echter ruimte voor ondernemers om in te vullen hoe zij de meerwaarde kunnen leveren. Als voorbeeld: bepaal dat je een fruitschaal wilt, maar zonder te benoemen wat voor fruit je wenst. Stel wel duidelijke randvoorwaarden op waaraan het resultaat moet voldoen.

Over de proeftuin: De proeftuin ‘sociaal inkopen’ is een initiatief van de provincie Noord-Brabant in samenwerking met Buy Social. Met deze proeftuin wil de provincie (semi-) publieke organisaties uit Noord-Brabant inspireren en ondersteunen om socialer in te kopen.