G40-steden netwerken over sociaal ondernemerschap

Een gezelschap van 30 professionals (waarvan meer dan 20 steden) ontmoetten elkaar op 18 februari 2020 om sociaal ondernemerschap in de eigen gemeente een vlucht te laten maken. Deze dag stond in het teken van inspireren, leren en netwerken. Aan bod kwamen het landelijk beleid om sociaal ondernemers te faciliteren, vervolgonderzoek over samenwerking tussen gemeenten en sociaal ondernemers en de Impact Days in 2020. Welke issues werden op tafel gelegd? Waar ligt ieders behoefte? En wat pikken we hiervan mee voor de toekomst?

Sociaal ondernemerschap of impact-ondernemerschap?

Met een op de grond geplaatste denkbeeldige as – waarbij de ene as liep van sociaal ondernemerschap heel nauw opvatten (gericht op arbeidsparticipatie) tot heel ruim (van arbeid tot duurzaamheid tot circulair) – werd duidelijk dat beide groepen vertegenwoordigd waren. Langs de tweede as werd duidelijk dat er verschil was tussen de perceptie op sociaal ondernemerschap. Sommige steden (zoals Amsterdam) richten zich voornamelijk op social firms terwijl een andere steden haar focus verlegt naar ondernemers met impact (Haarlem, Groningen). Door de denkbeeldige assen werd er meteen actief genetwerkt met collega’s.

Wat opvalt tijdens de kennismaking is dat de inzet op sociaal ondernemerschap erg varieert. Sommige gemeenten zitten in de onderzoekende fase, anderen willen ermee aan de slag maar weten niet goed hoe en er zijn die al een actieplan uitvoeren.

Ervaringen van een sociaal ondernemer: Happy Tosti

Ondernemer Wibe Smulders van Happy Tosti vertelt over zijn droom om voor 2023 minimaal 500 mensen met een arbeidsbeperking aan een betaalde baan te helpen. Op dit moment heeft Happy Tosti 7 restaurants en heeft het bedrijf al meer dan 120 mensen met een arbeidsbeperking aan een betaalde baan geholpen. De onderneming groeit hard en is op zoek naar gemeenten om zich te vestigen. Smulders vertelt er wel direct bij dat de samenwerking met gemeenten af en toe als uitdagend wordt ervaren. Zo is er veel administratie en financieel risico wat ten laste komt van de onderneming met betrekking tot loonkostensubsidie. Smulders geeft gemeenten die willen samenwerken met (sociaal) ondernemers daarom twee gouden tips:

1. Draai de vraag om. Voor welke maatschappelijke uitdaging zoekt u als gemeente een oplossing? En welke ondernemingen kunnen daarbij helpen?
2. Beoordeel impact. Beoordeel naast het businessmodel ook het impact van een (sociale) onderneming. Bekijk die impact in relatie tot de uitdagingen waar uw gemeente voor staat.

Vervolgonderzoek samenwerking gemeenten en sociaal ondernemers

Als vervolg op het onderzoek Prille kansen: samenwerking tussen sociale ondernemingen en gemeenten in Nederland (2018) komt PWC in september met een nieuw onderzoek. Het moet een weergave geven van de status van sociaal ondernemen in Nederland. PWC hanteert de definitie van sociale onderneming zoals die door de EU is opgesteld en zoals deze ook door Social Enterprise NL wordt gebruikt. In het eerdere onderzoek zijn 7 mechanismen beschreven waarlangs de samenwerking tussen sociale ondernemingen en gemeenten verbeterd kan worden. In het vervolgonderzoek zal PWC op een vier mechanismen dieper ingaan. Dat zijn:

• (H)erkenning van sociale ondernemingen: zijn beide dichter bij elkaar gekomen?
• Kennislogica: is de kennis over sociale ondernemingen toegenomen?
• Inkooplogica: wordt er meer ingekocht bij sociale ondernemingen?
• Verkokering: wordt binnen gemeenten nauwer samengewerkt en daardoor sociale ondernemingen beter bediend?

Sociaal ondernemerschap is breder dan sociaal ondernemers

Uit het gesprek blijkt wederom dat de strikte definitie van een sociale onderneming voor een gemeente als Groningen erg beperkend is. Zij willen faciliterend zijn aan alle ondernemingen in de gemeente die impact willen maken. Men is huiverig om sociaal ondernemers als aparte doelgroep te beschouwen, omdat daardoor de kans bestaat dat er nieuwe netwerken ontstaan die los staan van bestaande netwerken (van reguliere bedrijven).

Koppelen aan Sustainable Development Goals (SDG)

Delft werkt heel nadrukkelijk aan sociaal ondernemerschap (publiek ondernemen) met de SDGs als uitgangspunt. Bij de SDGs ligt de focus op impact, waardoor je weg blijft van de discussie met welke ondernemingsvorm je samenwerkt. Ook Utrecht koppelt heel nadrukkelijk de SDGs aan de maatschappelijke vraagstukken uit de stad en nodigt alle bedrijven uit om met oplossingen te komen. Haarlem voegt hier aan toe dat zij de brede duurzaamheidsdoelstellingen (sociaal, duurzaam, circulair) als kapstok nemen om activiteiten met betrekking tot sociaal ondernemerschap aan te verbinden. Als het specifiek om activiteiten gekoppeld aan inkoop gaat, dan is ook het manifest Maatsschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) helpend.

Nationale kaders sociaal ondernemerschap

In opdracht van het ministerie van EZK onderzoekt BMC hoe de Nederlandse ondersteuningsstructuur voor sociaal ondernemerschap er uit moet komen te zien. Rob van Hilten en Shannon Roest (BMC) hielden daarvoor twee gespreksronden met sociaal ondernemers. Het gesprek met gemeenten moet nog gevoerd worden. Een eerste aanzet gebeurde op deze middag aan de hand van een aantal prikkelende stellingen:

• De overheid moet komen met een sector overstijgend impact raamwerk
• Verkopers van sociale ondernemingen worden niet gehoord door inkopers
• De overheid moet behoudend zijn bij inkoop omdat ze met gemeenschapsgeld werkt

Impact Days 2020

Sinds 2018 worden in het najaar de Impact Days georganiseerd; 3 dagen in het teken van sociaal ondernemerschap in de stad. Daar waar in het eerste jaar alleen de G4 steden deelnamen, deden in 2019 al 8 steden mee. Max Graven en Rutger van Weeren (so/creatie) werken aan deze campagne om sociaal ondernemerschap onder de aandacht van een groter publiek te brengen. Consumenten, maar ook gemeenten (waaronder inkopers) behoren tot de doelgroep. Door de Impact Days voelen (sociaal) ondernemers zich beter herkend.

Sociaal ondernemers herkennen

Veel gemeenten vinden het lastig om sociaal ondernemers in hun regio te detecteren. Daarbij vragen ze zich af welk afwegingskader ze moeten hanteren. De tip wordt gedeeld om via bestaande netwerken zoals Social Enterprise NL of stichting DOEN, of financiers zoals Triodos en ASN te achterhalen welke in uw gemeente actief zijn. Ook het initiatief Buy Social (Impact Market) en de Code Sociale Ondernemingen (Register) bieden een handig overzicht. De ervaring leert dat het niet nodig is om als gemeente te beoordelen wie wel of niet mee mag doen. Het gaat om die bedrijven die zich aangesproken voelen tot de campagne. In het geval u als gemeente twijfelt aan de oprechtheid, is het altijd mogelijk om een gesprek aan te gaan met een bedrijf.

Is de gemeente aan zet?

Door events en routes in de steden staan sociale ondernemingen in de spotlights. Bezoekers worden geïnspireerd om andere keuzes te maken. Men heeft de ervaring dat ondernemers het waarderen als ze in het zonnetje worden gezet, dit straalt op de gemeente af. Het laat zien dat een gemeente niet alleen komt ‘halen’ maar ook heel duidelijk iets te brengen heeft. Tegelijkertijd zijn er ook gemeenten die moeite hebben met het ‘in de etalage’ zetten van een specifieke groep ondernemers. Zij zijn van mening dat het initiatief niet bij een gemeente hoort te liggen. Wel kan het faciliterend optreden als bijvoorbeeld een ondernemersvereniging met het voorstel komt.

Beeldvorming

Qua beeldvorming is er nog wel een wereld te winnen als het gaat om dat wat ondernemers kunnen betekenen voor maatschappelijke vraagstukken. De Impact Days dragen hier zeker aan bij. Twee tips om ter harte te nemen in het organiseren van de Impact Days: Koppel de Impact Days aan een specifieke sector (bijvoorbeeld duurzaam textiel) en speel in op ‘natuurlijke’ momenten zoals Black Friday.