Sociale hypotheek Buurthuis Dolphia (Enschede)

In de Enschedese volksbuurt Dolphia ondersteunt de gemeente bewoners bij de ontwikkeling van een eigen buurthuis. Met een sociale hypotheek voor de bouw van het buurthuis worden het fysieke en sociale domein direct met elkaar verbonden: de realisatie van maatschappelijk vastgoed wordt benut om bewoners te activeren en de sociaaleconomische situatie in de wijk te verbeteren.

Dolphia is begin vorige eeuw gebouwd als compact tuindorp voor textielarbeiders. Vijftien jaar geleden is een groot aantal woningen en een buurthuis gesloopt. Doordat de geplande nieuwbouw in Dolphia niet van de grond kwam, telt de buurt nog maar circa 560 inwoners, merendeels gehuisvest in goedkope huurwoningen. De buurt kent sociale problemen op het terrein van schooluitval, werkloosheid, een laag inkomensniveau, schuldenproblematiek en veel bewoners staan argwanend tegenover instanties.

Eigen ontmoetingsplek

In een aangrenzende buurt is een nieuwe wijkaccommodatie gerealiseerd, maar de bewoners van Dolphia voelden zich daar niet thuis. In 2016 dienden ze een petitie in bij de gemeente. Ze vestigden aandacht op de sociaal-maatschappelijke problematiek in hun buurt en spraken de behoefte uit aan een ontmoetingsplek in het hart van hun buurt. De eerste reactie van de gemeente was dat ze er niet aan mee wilden werken, omdat dit niet paste in het beleid.

Tegenprestatie voor de wijk

Bij nader inzien besloot de gemeente toch om de wens van de Dolphianen via een vernieuwend concept mogelijk te maken. Voorwaarde was dat de wijkbewoners zich actief inzetten voor de realisatie en het beheer van het nieuwe buurthuis. Hiervoor is een nieuw instrument ontwikkeld: de sociale hypotheek. De gemeente stelt een lening beschikbaar voor de bouwkosten en de exploitatie, die door bewoners kan worden afgelost door het leveren van een tegenprestatie die ten goede komt aan de wijk – enerzijds in de vorm van het organiseren van activiteiten, anderzijds in de vorm van maatschappelijke effecten.

Aflossingswijzen

De sociale hypotheek kan op drie manieren worden afgelost: door het organiseren van activiteiten, door verbeteringen in de statistische indicatoren van de wijk en door de opbrengsten uit de exploitatie van het buurthuis. Bij de aflossing door activiteiten en verbeteringen van de statistieken vindt geen overdracht van geld plaats, maar lossen de bewoners de hypotheek af door het realiseren van maatschappelijke waarde (en vermijding van maatschappelijke kosten). Voor de gemeente is het buurthuis namelijk geen einddoel, maar een middel om bewoners te empoweren. Met de gemeente is overeengekomen dat de bewoners in eerste instantie 4,50 euro per uur krijgen (t.b.v. de sociale hypotheek) voor het werk dat ze in het buurthuis steken. In de toekomst is het de bedoeling dat ze beloond worden naar rato van de besparingen die door hun werk wordt gerealiseerd.

Scorekaart

Om de maatschappelijke effecten financieel te kunnen vertalen, is een selectie gemaakt van indicatoren waarmee sociale effecten meetbaar gemaakt kunnen worden. Vervolgens worden hieraan financiële waarden verbonden. Samen met de bewoners werkt de gemeente aan een scorekaart met gewenste sociale effecten. Een daling van het aantal voortijdige schoolverlaters met een procent kan bijvoorbeeld 1.500 euro opleveren.

Modulaire uitvoering

De bouw van het buurthuis ging eind 2017 van start. De gemeente heeft een welszijnswerker ingezet om de bewoners te ondersteunen bij de uitdagingen die zij gaandeweg tegenkwamen. In januari 2017 bestond er een lijst van ruim zestig vrijwilligers die zich willen inzetten voor het buurthuis. Deze bewoners snappen het systeem van de sociale hypotheek en beseffen dat ze met hun acties kunnen bijdragen aan de wijk. In totaal heeft de gemeente meer dan 200.000 euro beschikbaar gesteld voor het buurthuis. Op Burendag in 2018 was de feestelijke opening van het nieuwe buurthuis (NOS).