Hernieuwde opleving van de brede wijkaanpak: 2018 en verder

Verbetering leefbaarheid stokt

Eind 2016 onderzoekt Platform31 de staat van de leefbaarheid in wijken die de afgelopen decennia als kwetsbaar of problematisch zijn aangemerkt, met behulp van de Leefbaarometer. Het rapport Kwetsbare wijken in beeld (2017) laat zien dat de leefbaarheid gemiddeld genomen sinds 2002 langzaam maar gestaag verbeterde, maar vanaf 2012 stokt de stijgende lijn bij het merendeel van de wijken die begin deze eeuw bestempeld zijn als kwetsbaar of problematisch. Voor meer dan de helft van de bewoners van deze wijken was de verbetering in 2014 weer verleden tijd. Verdiepend kwalitatief onderzoek in twaalf stadswijken wijst uit dat in veel wijken bevolkingsgroepen uiteengroeien door verschillen in inkomen, opleiding, etniciteit en participatie op de arbeidsmarkt. Zowel gemeenten als corporaties en maatschappelijke organisaties verliezen het leefklimaat van kwetsbare wijken uit het oog. Gebiedsgerichte teams worden afgeschaald en visievorming is grotendeels tot stilstand gekomen.

Het onderzoek laat zien dat in kwetsbare wijken sprake is van een cumulatie van problemen, die samenhangen met economische en volkshuisvestelijke trends en met ontwikkelingen in het sociale domein. Zeker voor domeinoverstijgende vraagstukken zoals de verduurzamingsopgaven en de aanpak van segregatie, onveiligheid en ondermijnende criminaliteit, is een sectorale benadering en een korte tijdshorizon niet toereikend.

Na 2017 zet deze trend verder door, blijkt uit de analyserapporten van de Leefbaarometer 2020 van het ministerie van BZK. De landelijke verbetering van de leefbaarheid zet door, maar in een groot deel van de ‘zwakkere’ wijken is dit niet het geval. De verschillen tussen ‘goede’ en ‘slechte’ wijken groeien. Eind 2018 publiceert Aedes het rapport Veerkracht in het corporatiebezit. Op basis van analyse van de Leefbaarometer, CBS-data en de Woonzorgwijzer trekken de onderzoekers vergelijkbare conclusies als Platform31: de instroom van kwetsbare huishoudens heeft een negatieve invloed op de leefbaarheid van buurten met veel goedkope woningen. Gezinnen vertrekken uit deze buurten, waardoor het cement van de wijk verdwijnt. In buurten waar de leefbaarheid al minder goed is, lijkt een negatieve spiraal te ontstaan; daar neemt de omvang en de complexiteit van de problemen verder toe. Twee vervolgrapporten (in 2020 en 2023) laten min of meer zien dat deze trend zich doorzet.