Sunny Selwerd: gezondheid en energietransitie centraal (Groningen)

Groningen kent een sterke traditie in het wijkgericht werken. Ook toen het Rijk andere prioriteiten stelde bleef Groningen inzetten op wijkvernieuwing, zowel vanuit het ruimtelijk als het sociale domein (zie Wijkvernieuwing 3.0). In de wijk Selwerd is de gemeente in 2016 gestart met een duurzame wijkvernieuwing. Het thema gezondheid verbindt tien jaar lang de verschillende opgaven aan elkaar.

Afglijdende wijk

De wijk Selwerd in het noorden van Groningen ging de afgelopen decennia geleidelijk achteruit. Waar het bij de bouw nog een zeer geliefde wijk was, raakte de wijk gaandeweg minder in trek. Dit komt mede doordat vergelijkbare wijken als Vinkhuizen en Paddepoel ten tijde van de stedelijke vernieuwing wél grootschalig zijn vernieuwd, maar de plannen voor Selwerd belandden tijdens de vorige economische crisis in de ijskast. Door het goedkope woningaanbod en een afnemend imago dreigde in Selwerd een concentratie van kwetsbare groepen te ontstaan. De gemeente Groningen besloot eind 2016 tot een nieuwe leefbaarheidsimpuls, waarbij gezond leven en welbevinden in de wijk centraal staat. In 2018 selecteerde het college Selwerd als een van de vier prioritaire wijken. Het streven is slim en chirurgisch aan de slag te gaan, door een sterk netwerk op te bouwen en bewoners te mobiliseren. Met de wijkvernieuwing moet Selwerd bovendien worden afgekoppeld van het aardgasnet.

Sunny Selwerd

Startpunt voor de aanpak vormden de indicatoren uit het wijkkompas, die zijn voorgelegd aan alle partijen die in Selwerd actief zijn, met bij elk onderwerp de vraag: ‘wat gaan jullie op dit thema doen?’. Vanaf 2017 zijn bewoners actief betrokken. Uit alle gesprekken kwam naar voren dat een gezonde wijk het overkoepelende doel is voor de wijk. Gezondheid wordt heel breed opgevat: het welbevinden en welzijn van bewoners verbeteren. Door fysieke en sociale maatregelen in de woonomgeving te nemen die de gezondheid van bewoners positief beïnvloeden wil de gemeente de wijk versterken. “Alles wat we doen in Selwerd draagt bij aan de gezondheid en het welbevinden van de bewoners”, start het wijkverbeteringsplan Sunny Selwerd. Alle onderdelen van de wijkverbetering moeten passen bij het streven naar welbevinden, zodat bewoners zo lang mogelijk gezond zijn. In het Wijkuitvoeringsplan 2019-2029 is de aanpak uitgewerkt rond vier thema’s met concrete maatregelen (figuur X).

De gemeente Groningen heeft zes principes voor een gezonde stad opgesteld:

• Actief burgerschap
• Bereikbaar groen
• Actief ontspannen
• Gezond verplaatsen
• Gezond bouwen
• Gezonde voeding

Deze principes werken door in tal van beleidsterreinen. De principes zijn onderdeel van het gezondheidsbeleid, ze zijn opgenomen in de omgevingsvisie voor Groningen (The Next City) én fungeren als leidraad bij de wijkverbetering van Selwerd. De gezonde stad-principes zijn ook vertaald naar concrete projecten. Zo zijn de principes leidend bij het herinrichten van de openbare ruimte van Selwerd. Ontwerpers doen dit in dialoog met inwoners.

Warmtenet en fysieke wijkverbetering

De aanleg van het warmtenet in Selwerd is gelinkt aan de fysieke wijkverbetering. Voor de aanleg van het warmtenet is het bedrijf Warmtestad verantwoordelijk. In 2020 is een start gemaakt in Selwerd en in 2021 wordt verdergegaan met de aanleg van het warmtenet. In Selwerd Zuid worden de straten opengebroken voor de herinrichting van de buurt. Dat wordt gecombineerd met de aanleg van een buurtwarmtenet en dat scheelt flink in de kosten. Inwoners van Selwerd krijgen veel ruimte voor inbreng: de gemeente onderzoekt in overleg met de bewoners van Selwerd Zuid de haalbaarheid van de aanleg van een buurtwarmtenet én wat bewoners belangrijk vinden binnen de herinrichting van de buurt.

Rol van de buurtregisseur

De buurtregisseur wijkverbetering Selwerd helpt bewoners bij het vinden van de juiste weg om buurtinitiatieven te realiseren en zorgt dat ze betrokken worden bij projecten. Ook heeft hij scherp in beeld welke sociale kwesties spelen: wat speelt er bijvoorbeeld rondom armoede en zorgmijding? Buurtregisseur Daan Kingma: ‘‘De wil van de bewoners is niet wet, het koersdocument Sunny Selwerd is leidend, maar bewoners moeten wel altijd betrokken zijn. Dat is wat we in Selwerd willen.’’

De buurtregisseur haalt op bij bewoners wat speelt, bijvoorbeeld rondom de herinrichting van een buurt. Doordat in aanliggende buurten betaald parkeren is ingevoerd, is er nu veel parkeeroverlast in Selwerd Zuid. Nu het betalen binnenkort ook in deze wijk wordt ingevoerd is de verwachting dat dit minder auto’s in de straten oplevert. Hierdoor ontstaat er ruimte voor een herinrichting van de straat. Met zo’n aanpak is de gemeente ook bezig in een aangrenzende wijk, in de figuur hieronder is te zien hoe zo’n nieuw ontwerp eruit kan komen te zien. Kingma zorgt er ook voor dat er bewonersbijeenkomst georganiseerd wordt om deze herinrichting van de openbare ruimte te bespreken. Kingma: ‘‘Door dit soort bewonersbijeenkomsten groeit ook de sociale cohesie in de wijk, mensen weten beter met wie ze hier wonen. Ook kunnen ze op deze manier bijdragen aan de inrichting van hun eigen omgeving.’’

Energiecoaches met brede bril

Ook zijn enkele nieuwe energiecoaches aan de slag in Selwerd. Het zijn mensen uit de wijk met een afstand tot de arbeidsmarkt die een opleiding hebben gekregen tot energiecoach. Door de energietransitie kunnen zij weer aan het werk. De energiecoaches gaan bij alle inwoners langs de deuren om te adviseren rondom energiebesparing, maar ze knopen ook het gesprek aan over andere zaken, zaken die onder meer te maken hebben met gezondheid. Een energiecoach kan bewoners ook doorverwijzen naar het sociale wijkteam voor ondersteuning.