Vraag en antwoord woonwagenbeleid

Vraag 1a: Wie zijn de woonwagenbewoners?

Er is niet één soort woonwagenbewoner. De groep woonwagenbewoners is divers, maar valt in grote lijnen onder te verdelen in: de nomadische en etnisch diverse Roma en Sinti, en etnisch Nederlandse (handels)reizigers en rondreizende kermis- en circusexploitanten. Roma en Sinti zijn beiden etnische groepen met een eigen taal. Over hun exacte oorsprong is weinig bekend, maar onderzoekers vermoeden dat Roma en Sinti in de 11e eeuw vanuit India naar Europa zijn gekomen. Beide groepen leven traditioneel gezien een reizend bestaan en zijn daarom over heel Europa (en daarbuiten) verspreid. In westelijk Anatolië en op de Balkan trekken nog Romavolkeren rond. In andere delen van de wereld is hun nomadische levenswijze al geruime tijd verboden en niet meer mogelijk door het trekverbod.

In de jaren 60 en 70 zijn er Roma vanuit Oost-Europa naar Nederland geëmigreerd. Roma spreken de taal Romani, die pas sinds ongeveer 1990 als geschreven taal wordt gebruikt. Zowel Roma als Sinti trokken naar het westen en verdienden hun geld met handel, diverse ambachten en vermaak met muziek en dans. De meeste Sinti in Nederland stammen af van migranten die in de 19e eeuw vanuit Duitsland naar Nederland zijn gekomen. Veel Nederlandse Sinti hebben vandaag de dag nog steeds Duitstalige achternamen (bijv. Steinbach, Halberstadt, Grunholz, Winterstein etc.). Sinti hebben hun eigen taal. Dit is een gesproken taal en bestaat dus niet op schrift. Tegenwoordig is nog maar een klein deel van de Nederlandse woonwagenbewoners Roma of Sinti, de meerderheid bestaat uit voormalige handelsreizigers en is etnisch Nederlander. Deze ‘reizigers’ stammen af van beoefenaars van reizende beroepen, zoals mandenmakers en scharensliepen. Anderen waren muzikant of betrokken bij circus- of kermisattracties. Vanwege het bijbehorende reizende bestaan hebben zij de verplaatsbare woonwagen als woonvorm gekozen. Bij reizigers is het leven in de woonwagen van generatie op generatie doorgegeven als onderdeel van de cultuur.

Overkoepelende term

Het oorspronkelijk nomadisch- en reizigersleven, de gebruiken, de vrijheid, en de woonvorm verbindt de groep woonwagenbewoners, maar er zijn onderling ook culturele verschillen. Om praktische redenen wordt gekozen voor het gebruik van de overkoepelende term ‘woonwagenbewoners’, maar daarbij mag niet vergeten worden dat hieronder groepen met elk een eigen culturele identiteit, tradities en geschiedenis worden verstaan. In de twintigste eeuw kwam de groepsnaam ‘woonwagenbewoners’ in zwang, te onderscheiden van de Sinti en Roma die een geheel eigen ontstaansgeschiedenis hebben die veel verder teruggaat. Met de term ‘woonwagenbewoners’ wordt dan ook verwezen naar de groep personen die leven in woonwagens, en niet zozeer naar Roma en Sinti. Ook moet hierbij oog worden gehouden voor generationele en regionale verschillen onder groepen van woonwagenbewoners. Leden van de klankbordgroep voor bewoners van het Kennis- en leerprogramma Lokaal Woonwagenbeleid dragen dit aan en vragen aan gemeenten aandacht voor bewustwording over de diversiteit onder woonwagenbewoners.

Verder lezen?

• Vereniging Behoud Woonwagencultuur Nederland (2019), Advies Gemeentelijk Woonwagen- en standplaatsenbeleid (pdf).
• College voor de Rechten van de Mens (2018), Advies inzake woonwagen- en standplaatsenbeleid (pdf).