Burgers doen het zelf!

Inwoners van het dorp Hoogeloon, gelegen in de Brabantse Kempen, willen het liefst daar tot aan hun dood blijven wonen. Zij namen zelf het initiatief en richten in 2005 de eerste zorgcoöperatie van Nederland op. Dat verhaal, de ontdekkingstocht van de bewoners en het proces van vallen en opstaan, is nu opgetekend.

‘Niet een langer leven, maar een prettiger leven’, is de slogan van de inwoners van Hoogeloon. Het boek’Burgers doen het zelf!’ beschrijft hoe de burgers van Hoogeloon het zelf organiseren. Dat succesverhaal, dat uitnodigt tot verdere discussie over de transitie van de zorg voor ouderen in Nederland, verdient aandacht en navolging in een tijd waarin professionals al waarschuwen dat de participatiesamenleving een politieke wensdroom zal blijven. Wat zijn de ingrediënten van het succes?

In de eerste plaats is al snel duidelijk dat overheid en instellingen ver weg van de burgers staan. Zo staat bij de burgers van Hoogeloon het wonen op de eerste plaats, daarna komt welzijn en dan pas zorg. Natuurlijk vraagt het een lange adem, veel doorzettingsvermogen, strijdbaarheid, deskundigheid, een sterk netwerk, enthousiasme en humor. Eerdere gesprekken met de Woningstichting, de gemeente Bladel en zorgaanbieders leverden helaas weinig op. Zo vonden zorgaanbieders het dorp te klein om op een efficiënte manier ouderen te verzorgen. Het centrale vertrekpunt van de burgers – ‘wij willen in Hoogeloon blijven wonen!’ – zorgde voor draagvlak om de wens te vervullen voor meer seniorenwoningen en meer zorgmogelijkheden. Dat begon in in 2005 met de start van een eetgroep, een spreekuur van de wijkverpleegster en tuinonderhoud. In de tussentijd zijn er seniorenwoningen gebouwd en is Steunpunt den Bogerd uitgebreid waardoor er voldoende welzijnsactiviteiten zijn en de mogelijkheid tot ontmoeten volop aanwezig is. En als dat voor sommige ouderen niet meer lukt om aan de activiteiten deel te nemen, bijvoorbeeld omdat ze lichamelijke of geestelijke beperkingen hebben, dan wordt voor deze groep dagbesteding georganiseerd. Uit onvrede met de thuiszorg, is de coöperatie dit zelf gaan organiseren. Vanuit het perspectief ‘kunnen we dit niet anders en beter organiseren’ is in 2013 een Villa geopend voor 14 ouderen met dementie. Kleinschalige verpleeghuiszorg kan dus zo geregeld worden.

De auteur Ad Pijnenborg, raadslid van de Provinciale Raad Gezondheid en mede-initiatiefnemer van de zorgcoöperatie, schreef samen met zijn dochter Freya dit boek om te laten zien dat burgers tot veel in staat zijn. Zeker nu de vergrijzing in alle provincies om zich heen grijpt, kan dit boek voor gemeenten en zorginstellingen een aanleiding zijn om met ouderen in gesprek te gaan wat hun zorgbehoefte is. En niet om te vragen naar het antwoord wat je als instantie al van te voren hebt bedacht, maar te luisteren naar de burger hoe zij denken over de ideale zorg en daar gehoor aan te geven. Het is de simpele burger-logica die de ogen van professional kan openen. Uiteraard is het voor andere dorpsgemeenschappen geen knip-en-plak-werk. Iedere dorp kent zijn eigen problemen en zal dus met zijn eigen unieke oplossingen moeten komen.

De publicatie, origineel vormgegeven als een kladschriftje, zet in 15 vlot geschreven hoofdstukken uiteen waarom er in het dorp grond was voor een coöperatie, wat de coöperatiegedachte behelst en wat er (financieel voor) nodig is om een zorgcoöperatie op te richten. Ook lees je wat er komt kijken bij het bouwen voor ouderen en een kleinschalige woonvoorziening voor inwoners met dementie, het organiseren van diensten, dagbesteding en thuiszorg. Het beschrijft ook het perspectief van zorgaanbieders, wat nodig is om te werken aan betrokken bewoners, het veranderproces en de samenwerking met de gemeente, de woningstichting, de zorgaanbieders en andere verenigingen in het dorp. Knap is ook het laatste hoofdstuk dat gelukkig niet stil staat bij de behaalde resultaten en kijkt naar wat nodig is voor de toekomst.